Вы здесь:
БЕЛОРУССКАЯ ЛИТЕРАТУРА
Беларуская мова ў пытаннях і адказах
Духоуная самабытнасць кожнага народа найперш выяуляецца у родным слове. Адносiны да духоунай спадчыны свайго народа, да мовы продкау выяуляюць агульную культуру i грамадзянскую годнасць чалавека. Апош нi перапiс насельнiцтва дау такiя вынiкi: роднай мовай назвалi бела рускую амаль сем мiльенау чалавек. Бел. мовай карыстаюцца у штодзен ным побыце у весцы i горадзе. З набыццем статуса дзяржаунасцi, бел. мова пачынае займаць належнае месца у афiцыйна-дзелавой i навуковай сферах нашага жыцця. Беларусь-самабытны куток славяншчыны са сваiмi традыцыямi, з культурнымi i сацыяльна-эканамiчнымi здабыкамi i неда хопамi сенняшнiх дзен. Гэта,як у люсры, выяуляецца i у сучаснай б.м
БЕЛАРУСКАЯ МОВА СЯРОД IНШЫХ МОУ СВЕТУ
Гiсторыя i кудьтура беларускага, рускага i украiнскага народау цес на звязаны памiж сабою. Iх мовы маюць адзiн корань развiцця-агульна усходнеславянскую мову, з якой узялi пачатак тры роднасныя мовы.Пра агульнасць усходеславянскiх моу сведчыць вялiкая колькасць аднолька вых слоу з адным i тым жа знычэннем. Бел. i укр. мове уласцiвы прыс тауныя зычныя [в] i [г]. Мова i гiсторыя народа знаходзяцца у цес най взаiмасувязi.
ПАХОДЖАННЕ БЕЛ. МОВЫ I ГIСТАРЫЧНЫЯ УМОВЫ ЯЕ РАЗВIЦЦЯ
Бел. мова належыць да слвянскай группы моу,якая дзелiцца на тры пад группы: усходнеславянскую( беларуская, руская, украiнская), заходнес лавянскую, паудневаславянскую. Прыкладна да 6-7 ст. н.э.славяне,якiя жылi ад Дуная i Одэра да Дона i Волгi, карысталiся адной мовай-агуль наславянскай або агульнаславянскай мовай-асновай. З 6 ст.пачалося вы дзяленне славянскiх моуных груп i асобных славянскiх моу.З гэтага ча су бярэ пачатак i усходнеславянская мова. Дзяржаунай мовай Кiеускай Русi (9 ст.н.э.) стала мова, якая сфармiравалася на аснове племянных дыялектау i у навуцы атрымала назву агульнаусходнеславянскай або ста ражытнарускай мовы. У 17 ст. пачалi фармiравацца мясцовыя гаворкi, а з блiзкiх гаворак- дыялекты. Мову 16-18 ст.называюць старабеларускай.
У 1840 Мiкалай 1 забаранiy бел. мову.1994 - раунапрауе моу.
ПАНЯЦЦЕ ЛIТ. МОВЫ. ВУСНАЯ I ПIСЬМОВАЯ ФОРМЫ ЛIТ. МОВЫ
Сучасная бел. лiт мова пачала фармiравацца у 19 ст. на аснове жывой народнай мовы. Суч. бел. лiт. мова- гэта апрацаваная,унармаваная мо ва, якая абслугоувае усе сферы дзейнасцi людзей-культурнае i грамад скае жыцце.Пiсьмовая форма-унiверсальны сродак,якi аб'ядноувае усiх пiсьменных людзей.У розных мясцовасцях гавораць па рознаму(iдзець), але пiсаць павiнны у адпаведнасцi з правiламi(iдзе).Вусная форма аб слугоувае надзенныя патрэбы людзей. У ей могуць ужвацца гутарковыя словы, часцей за усе простыя сказы, шмат няпоуных сказау.Лiт. мованармалiзавная.Лексiчныя нормы-правiльнае карыстанне словамi i выраза мi(картопля-бульба).Фанетычныя нормы-ужываннеформ слоу i асаблiвасцi спалучэння слоу у словазлучэннях (лесу ала вучня, двух чалавек але дзвюх жанчын).Арфаграфiчныя-аднолькавае напiсанне (ду[п]б). Арфаэпi чныя-адзiнае вымауленне гелосных i зычных гукау i iх спалучэнняу (на пеццы-на печцы).
ЛIТ. МОВА I ДЫЯЛЕКТЫ
Дыялектная мова-гэта мова народных гаворак.Група гаворак,блiзкiх па сваiх асаблiвацях i пашыраных на пэунай тэрыторыi,называецца дыялек там.На тэрыторыi Беларусi есць два дыялекты:пауночна-усходнi i пауд нева-заходнi.Пауночна-усх. дыялект- гэта гаворкi Вiцебскай, большай часткi Магiлеускай,пауночных раенау Мiнскай вобласцi.Пауднева-заход нi - гэта гаворкi паудневых раенау Мiнскай вобласцi, большай часткi Гродзенскай i Гомельскай абласцей, Брэсцкай вобласцi. Памiж гэтымi дыялектамi знаходзяцца сярэднебеларускiя гаворкi(Ашмянскага,Валожын скага i iнш.).
ФАНЕТЫЧНВЯ СIСТЭМА БЕЛАРУСКАЙ МОВЫ
Фанетыка-раздзел мовазнауства, якi вывучае утварэнне гукау,iх класi фiкацыю,змяненне,чаргаванне,склад i нацicк.У аснове суч.бел. алфав. ляжыць кiрылiца.У алфавiце 32 лiтар,45 гукау.Не пад нацiскам галосныя [о],[э] у бел. мовепры вымауленнi i напiсаннi пасля цвердых зыч ных змяняюцца на а(аканне:мова-вымауленне,рэчка-рачулка). Аканне не распаусюджваецца на значную колькасць запазычаных слоу ( атэстат ). Асаблiвасцi вымаулення ненацiскных [о],[э],[а] пасля мяккiх зычных у першым складе перад нацiскам,супадзенне iх у гуку [а],што на пiсь ме перадаецца праз я,называецца яканнем(весела-вяселы,зелень-зялены)
Для бел. мовы характэрна дзеканне i цеканне.
АРФАЭПIЯ I ЯЕ ЗАДАЧЫ.АСНОУНЫЯ НОРМЫ БЕЛ.ЛIТ. ВЫМАУЛЕННЯ Арфаэпiя-навука, якая вывучае вымауленне галосных,зычных i iх спалу чэнняу.Бел.лiт. мова выступае у дзвюх формах-вуснай i пiсьмовай. Для пiсьмовай разнавiднасцi лiт.мовыуласцiвы правапiсныя (арфаграфiчныя) нормы,а для вуснай-вымауленчыя(арфаэпiчныя).Лiтаратурным вымауленнем -арфаэпiяй-называецца сукупнасць правiл лiт. вымаулення.Напрыклад: нф месцы [о],[э],[а] пасля цвердых i зацвярдзелых зычных не пад нацi скам вымауляецца [а]:ногi-нага,воды-вада.
ФУНКЦЫЯНАЛЬНЫЯ СТЫЛI БЕЛ
Кожная нацыянальная мова на працягу свайго развiцця выпрацоувае i замацоувае грамадска усвядомленыя нормы ужывання выяуленчых сродкау, якiя з'яуляюцца асновай для вылучэння функцыянальных стыляу бел. мовы.Бел. лiт. мова развiваецца у вуснай i пiсьмовай разнавiднасцях, у адпаведнасцi з гэтым вуснай мове адпавядае размоуны стыль,а пicьмовай-кнiжныя стылi:мастацкi, навуковы, публiцытычны i афiцыйна-дзелавы.
З ГIСТОРЫI БЕЛАРУСКАЙ АРФАГРАФII
ПАНЯЦЦЕ ПРА АРФАГРАФIЮ.ПРЫНЦЫПЫ БЕЛАРУСКАГА ПРАВАПIСУ Арфаграфiя - сукупнасць правiл, якiя вызначаюць правiльнае напiсанне слоу. Прыклад: у бел. мове пры вымауленнi асобных спрадвечных слоу адбывацца спрашчэнне спалучэнняу зычных:карыстацца-карысны.Не вымауляецца i не пiшацца [д] у спалучэннях здн,рдн,рдц:праязны-язда,сэрца. Не вымауляецца i не пiшацца [д] у спалучэннi дт на канцы iншамоуных уласных назвау: Кранштат,Шмiт.
АГУЛЬНАУЖЫВАЛЬНАЯ ЛЕКСIКА I ЛЕКСIКА АБМЕЖАВАНАГА УЖЫВАННЯ
Паводле сферы ужывання адрознiваеца лексiка агульная-словы,якiмi карыстаюцца усе носьбiты мовы i лексiка абмежеванага ужывання-словы,якi мi карыстаюцца асобныя групы насельнiцтва. Да лексiкi абм. ужыв.адносяцца словы дыялектныя, спецыяльныя(навуковыя тэмiны i прафесiяналiзмы), жаргонныя.
ЛЕКСIКА,ЯК РАЗДЗЕЛ МОВАЗНАУСТВА.ГРАМАТЫЧНАЕ I ЛЕКСIЧНАЕ ЗНАЧЭННЕ СЛОУ
Лексiка-сукупнасць слоу пэунай мовы. Раздзел мовазнауства, якi вывучае слоунiавы склад мовы-лексiку, называецца лексiкалогiяй. Лексiчнае значэнне слова-яго змест,адлюсраванне у слове той або iншай з'явы рэчаicнасцi (прадмета, якасцi, дзеяння, стану):легенда-паданне пра пэуную асобу, гiстарычную падзею.Граматычнае значэнне удакладняе лексi- чнае i паказвае, што слова належыць да пэунай часцiны мовы, можа (цi не можа) змяняцца-скланяцца,спрагацца, можа (цi не можа)удзельнiчаць у словаутварэннi.
АДНАЗНАЧНЫЯ I МНАГАЗНАЧНЫЯ СЛОВЫ
У кожнай мове есць словы, якiя называюць толькi адзiн прадмет,з'яву, дзеянне(алгарытм,запалка,вяселка);яны называюцца адназначнымi.Словы, што назваюць два,тры i больш прадметау,з'яу,дзеянняу называюцца мнагазначнымi (хлеб). Мнагазначныя словы маюць прамое i пераноснае значэнне.
СIНОНIМЫ, АНТОНIМЫ, АМОНIМЫ
Сiнонiмы-блiзказначныя словы i выразы, якiя абазначаюць адно паняцце, але адрознiваюцца адценнямi значэння або стылiстычнай афарбоукай (маланка, блiскавiца). Антонiмы-словы адной часцiны мовы з процiлеглым значэннем(святло-цемра,там-тут).Аманiмы-аднолькавыя назвы розных прадметау,з'яу,дзеянняу(ласка,полька).Паронiмы-словы адной часцiны мовы з гукавым i структурным падпбенствам, ала з розным лексiчным значэннем (балотны-балоцiсты,цiкавы-цiкауны).
ЛЕКСIКА ПАВОДЛЕ ПАХОДЖАННЯ
Паводле паходжання усе словы бел. мовы падзяляюцца на уласннабеларускiя i запазычаныя.Уласнабеларускiх cлоу у суч. мове вельмi многа, узнiклi яны у розныя перыяды фармiравання бел. народнасцi i бел. нацыi на базе мясцовых народных гаворак(бачыць,цiкавы,вымова).У суч. бел. мове налiчваецца немала слоу, запазычаных з iншых славянскiх i неславянскiх моу(айчына,кабета).Сярод запазычанняу есць значная колькасць слоу лацiнскага,грэчаскага,англiйскага,лiтоускага паходжання,якiя трапiлi у беларускую мову непасрэдна або праз рускую i польскую мовы(ахвяра,дэмакрат,тыранiя).
ПАНЯЦЦЕ СТЫЛЯУ.СТЫЛIСТЫЧНЫЯ ПЛАСТЫ ЛЕКСIКI
Усе словы суч. бел. мовы падзяляюцца паводле стылiстычнай характэрыстыкi на нейтральныя i стылiстычна афарбаваныя.Стылiстычна афарбаваныя словытакiя словы, што не толькi называюць прадметы,з'явы,падзеi,але адначасова выражаюць дадатковыя эмацыянальна-экспрэсiуныя адценнi(сонейка). Выкарыстанне стылiстычна афарбаваных слоу звычайна абмяжоуваецца пэуным стылем мовы.Гутарковыя словы ужываюцца пераважна у вуснай i пiсьмовай гутарковай мове(акуратыст,доктарка).Кнiжныя словы ужываюцца пераважна у пiсьмовай навуковай цi публiцыстычнай мове(дыялектака,интэграл).У складзе кнiжнай лексiкi вылучаюцца словы высокага стылю,паэтычныя,архаiчныя.
АКТЫУНАЯ I ПАСIУНАЯ ЛЕКСIКА.НОВЫЯ I УСТАРЭЛЫЯ СЛОВЫ
Словы, якiя у вынiку гiстарычнага развiцця мовы выйшлi з актыунага ужытку,наз. устарэлымi:гiстарызмы i архаiзмы.Гiстарызмы-словы,якiя абазначаюць прадметы i паняццi мiнулых эпох(ваявода).Яны не маюць сiнонi- мау у суч. мове.Архаiзмы-слловы,якiя называюць прадметы i паняццi, iснуючыя i зараз, але у iснуючай мове абазн. новымi словамi(лекарь).Неалагiзмы -словы обо спалучэннi слоу,якое утворана для абазначэння новага,раней невядомага прадмете або паняцця.
ЗАПАЗЫЧАНАЯ ЛЕКСIКА.ПРЫКМЕТЫ ЗАПАЗЫЧАННЯУ
Шматлiкiя запачынанныя словы так да3уно i трывала увайшлi у склад лексiкi бел. мовы, што не успрымаюцца як чужаземныя(блакiтны,кветка). Большасць грэцызмау i лацiнiзмау-грамадска-палiтычныя i юрыдычныя тэрмiны,тэрмiны навукi i культуры,назвы разумовых паняццяу(акадэмiя, дэпутат).З рускай мовы(асамблея),iнтэрнацыяныльныя(гуманiзм).
БЕЛАРУСКАЯ ЛЕКСIКАЛОГIЯ
Раздзел мовазнауства,якi вывучае слоунiкавы склад мовы-лексiку,наз. лексiкалогiяй.Пяцiтомны "Тлумачальны слоунiк бел. мовы" мае каля 100 000 слоу.
БЕЛАРУСКАЯ ФРАЗЕАЛОГIЯ
Фразеалагiзмы-устойлiвыя гатовыя спалучэннi слоу з адзiным,цэласным значэннем(нi слыху нi дыху).Да фразеалогii некаторыя вучоныя адносяць прыказкi,прымаукi,крылатыя словы i афарызмы.Прыказкi-кароткiя закончаныя выслоуi павучальнага зместу(сем разоу адмерай-адзiн раз адрэж). Прымаукi-вобразныя выслоуi,якiя характэрызуюць канкрэтныя з'явы рэчаiснасцi i вызначаюцца сiнтаксiчнай незакончанасцю(нi к сялу нi к гораду).Крылатыя словы i афарызмы-трапныя яркiя выразы або цытаты з творау вядомых грамадскiх дзеячау,вучоных,пiсьменнiкау(каб сонца засланiць-вушэй аслiных мала).
СЛОВАУТВАРЭННЕ.ЯГО РОЛЯ ВА УЗБАГАЧЭННI ЛЕКСIКI БЕЛ. МОВЫ Марфемы-прыстаука,суфiкс,корань,канчатак.Словаутварэнне-раздзел навукi аб мове,у якiм вывучаюцца будова слоу i спосабы iх утварэння.Марфалагi чнае словаутварэнне(у вынiку спалучэння марфем):суфiксальнае (бярозабярэз-нiк);прыставачны (бегчы-пера-бегчы);прыставачна-суфiксальны (акно -пад-акон-нiк);бяссуфiкснае (белы-бель).Складанне:асноваскладанне (белагрывы);словаскладанне(малавядомы);асноваскладанне з адначасовым далучэннем суфiкса (зернепагрузчык).Марфалагiчна-сiнтаксiчнае-пераход слоу з адной часцiны мовы у другую.Семантычнае утварэнне слова у вынiку набыцця iм i ншага значэння (край).
ПРАДМЕТ IЗАДАЧЫ МАРФАЛОГII.СIСТЭМА ЧАСЦIН МОВЫ
Марфалогiя-частка граматыкi,у якой вывучаюцца часцiны мовы, правiлы змянення слоу i форм слоу.Сiстэма часцiн мовы:САМАСТОЙНЫЯ:ЗмЕнНыЯ-скла няльныя(назоунiк-рака,прыметнiк-мяккi,лiчэбнiк-два,займеннiк-я);спра гальныя(дзеяслоу,дзеепрыметнiк,дзеепрыслоуе);НяЗмЕнНыЯ(прыслоуе).СЛУЖБОВЫЯ (прыназоунiк,злучнiк,часцiца).ВЫКЛIЧНIК.
НЕСУПАДЗЕННЕ РОДУ I ЛIКУ НАЗОУНIКАУ У БЕЛ. I РУС. МОВАХ
У сiтуацыi,калi людзi карыстаюцца бел. i рус. мовамi,неабходна памятаць, што назоунiкi крупы,чарнiцы,бруснiцы,дзверы,грудзi у бел. мове маюць форму мн. лiку,а у рус.-адз. л.:крупа,черника,дверь,грудь.Словы ахапак, боль,гармонiк,жаль,медаль,насып,палын,пачак,подпiс,пыл,сабака,стэп,цень, шынель у бел. мове належаць да мужчынскага роду,а у рус.-да жаночага.Словы таполя,гусь,жырафа у бел мове ж.р.,а у рус.-м.р.Несупадзенне у родзе назi раецца часцей за усе тады,калi у абедзвюх мовах словы аднаго значэння маюць рознае афармленне(жыта н.р.-рожь.
АСАБЛIВАСЦI СКЛАНЕННЯ НАЗОУНIКАУ 2-ГА СКЛ. У Р.СКЛ. МН. I АДЗ. ЛIКУ
Да 2-га скл. адносяцца наз. м.р. з нулявым канчаткам,н.р. з канчаткамi -о(-е..),5 наз. на -мя:полымя,бярэмя,цемя,вымя,стрэмя.У р.скл. канчатак -а(-я) маюць назоунiкi,што абазначаюць асоб,жывых iстот,канкрэтныя прад меты,арганiзацыi,прадпрыемствы,установы,населеныя пункты,геаграфiчныя назвы,адзiнкi вымярэння, навуковыя тэрмiны.Канчатак -а(-я) маюць усе назоунiкi нiякага роду.Канчатак -у(-ю) характэрны для наз., што абазна чаюць зборныя прадметы,рэчывы,хiмiчныя элементы,з'явы прыроды,стыхiйныя бедствы,прасторавыя i часавыя паняццi,абстрактныя паняццi,якасцi,дзеяннi, стан,грамадскiя фармацыi,навуковыя плынi.У мн.л. наз. 2-га скл. маюць канчаткi -ау(-яу),-оу(-е..у);радзей -эй(-ей).
АСАБЛIВАСЦI СКЛАНЕННЯ НАЗОУНIКАУ 2-ГА СКЛ. У М.СКЛ. МН. I АДЗ. ЛIКУ
М.скл. наз 2-га скл. уласцiвы канчаткi -e,-i,-у,-ю,-ы.З канчаткам -е ужываюцца неадушауленныя назоунiкi з цвердай асновай i на г,х,якiя якiя царгуюцца з мяккiмi з,с.Канчатак -i маюць назоунiкi з мяккаю асновай;канчатак -ы -- з зацвярдзелай асновай.Канчатак -у(-ю) маюць наз., што абозначаюць асоб,а таксама наз. на К i Г,Х,якiя не чаргуюцца з мяккiмi з,с.Наз. мн.л. у м.скл. маюць канчатак -ах(-ях).
УЖЫВАННЕ I ПРАВАПIС ПРЫМЕТНIКАУ
Прыметнiк-самастойная часцiна мовы,якая абазначае прымету прадмета. Прыналежныя прыметнiкi,утвораныя ад асноу назоунiкау м.р.,ужываюцца з суфiксамi -оу(-ау),-е..у(-еу):леснiкова пасада.Прыналежныя прымет нiкi,утвораныя ад асноу назоунiкау жаночага роду,ужываюцца з суфiк самi -iн(-ын):матчына ласка,ваверчыны вочкi.Прыметнiкi з суфiксам -оу(-ау),-е..у(-еу),-iн(-ын),утвораныя ад уласных iмен, пiшуцца з вялiкай лiтары:Коласавы творы.Памяншальна-ласкальныя формы прыметнiкау з суфiксамi -еньк,-аньк,-эньк пiшуцца з мяккiм знакам:новенькi.Мяккi знак пiшацца перад суфiксамi у прыметнiках,утвораных ад назвау месяцау i пор года на -нь:лiпеньскi.З двума н пiшуцца прыметнiкi,утвораныя з дапамогай суфiкса н ад назоунiкау з асновай на н:восень-асеннi;прыметнiкi,утвора ныя ад назоунiкау на -мя:iмя-iменны,але полымя-палымяны;прыметнiкi з суфiксамi -енн-,-энн-:вогненны.Прыметнiкi з суфiксамi -ан-(-ян-),-iн- (-ын-) пiшуцца з адным н:драуляны,а таксама юны,сцюдзены.У прыметнiках, утвораных ад назоунiкау з дапамогай суфiксау -ск-,зычныя асноу т,ц,ч,к у спалучэннi з суфiксальным с даюць ц:шавец-шавецкi.Караневае д у спалучэннi з суфiксальным с вымауляецца як ц,а пiшацца як д:горад-гарадскi. У прыметнiках,утвораных ад геаграфiчных назвау,нацыянальнасцей i народнасцей з асновай на г,к,х,з,ж,ш пры дапамозе суфiкса -ск- зычны асновы назоунiка захоуваецца:таджык-таджыкскi,але славацкi,калмыцкi,турэцкi. У прыметнiках,утвораных пры дапамозе суфiкса -ск- ад назоунiкау,аснова якiх канчаецца на с,пiшацца адно с:беларус-беларускi.Суфiкс -ск- пi- шацца у прыметнiках,утв. ад наз. з асновай на ш:таварыш-таварыскi.
ДЗЕЯСЛОУ I ДЗЕЯСЛОУНЫЯ ФОРМЫ.АСАБЛIВАСЦI УТВАРЭННЯ I УЖЫВАННЯ ДЗЕЕПРЫМЕТНIКАУ I ДЗЕЕПРЫСЛОУЯУ
Дзеяслоу-часцiна мовы,якая абазначае дзеянне або стан прадмета як працэс. Дзеепрыметнiк-форма дзеяслова,якая абазначае прымету або уласцiвасцьпрадмета(асобы) паводле дзеяння.Дзеепрым. незалезн. стану пр. часу утв.ад асновы iнфiнiтыва неперах. дзеясловау закончанага трывання пры дапамозе суфiкса -л-:пасталець-пасталелы.Дзеепрым. незалежн. стану пр. часу могуць утв. з дапамогай суфiксау -ш-,-уш- ад асновы iнфiнiтыва перах. i неперах. дзеясловау:узнiкнуць-узнiкшае.Дзеепрым. залежнага стану пр. часу утвараюцца ад асновы iнфiнiтыва перах. дзеясловау закон. трывання пры дапамозе суфiксау -н-,-ан-,-ен-,-т-.Найбольш пашырана ужыванне дзеепрым. пр. часу незалежн. i залежнага стану з суфiксамi -л-,-н-,-ан-,-ен-,-е-. Дзеепрым з суф. -уш-,-ш- ужываюцца абмежевана.Рэдкасныя у бел. мове дзеепрым. залежн. i незалежн. стану цяперашняга часу.Няма у бел. мове зваротн. дзеепрым.Дзеепрыслоуе-асобая нязменная форма дзеяслова,якая абазначае дадатковае дзеянне i паясняе дзеяслоу-выказнiк.Дзеепрысл. незак. трыв. утв. ад асновы цяп. часу дзеясловау незакон. трыв. з дапамогай суф. -учы- (-ючы-), ад дзеясловау 1 спраж. i -ачы-(-ячы-) ад дзеясл. 2 спраж.:пiшуцьпiшучы.Дзеепрысл закон. трыв. абазначаюць звычайна закончанае дадатковае дзеянне,якое адбылося раней за асноунае дзеянне,выражанная дзеясловамвыказнiкам.Дзеепрысл. законч. трыв. утв. ад асновы iнфiнiтыва(або пр. часу) дзеясловау законч. трыв. з дапамогай суф. -ушы- (пасля галосных) i -шы- (пасля зычных):адчуць-адчуу-адчуушы.Нельга у адным сказе ужываць дзеепрыслоуе i дзеяслоу выказнiк, якiя абазначауць дзеяннi розных асоб або прадметау: Iдучы дадому са станцыi,у яго часам з'яулялася жаданне хутчэй зноу вярнуцца туды.У сказе можа ужывацца не адно, а некалькi дзеепрысл.,якiя адносяцца да аднаго дзеяслова- выказнiка i абазначаюць дзеянне той самай асобы цi прадмета:Налюбаваушыся баравiкамi,Лабановiч не спяшаючыся прыступiу да сбору.
УЖЫВАННЕ ЛIЧЭБНIКАУ I ЗАЙМЕННIКАУ
Лiчэбнiкi адзiн(адна,адно,адны) дапасуюцца да назоунiка у родзе,лiку i cклоне:адзiн кiламетр,одно возера.Дапасуюцца да назоунiкау ва усiх скло навых фомахтаксама лiчэбнiкi два(дзве),тры,чатыры: два рублi.Дробавыя лi чэбнiкi утвараюцца з колькаснага лiчэбнiка (у лiчнiку) i парадкавага лi- чэбнiка(у назоунiку).Пры словах дзве,тры,чатыры парадкавыя лiчэбнiкi cтаяць у назоуным склоне мн. лiку:дзве пятыя.Лiчэбнiк можа стаяць перад назоунiкам i пасля яго.У першым выпадку лiчэбнiк абазначае дакладную колькасць цi дакладны парадак прадметау пры пералiку,а у другiм - не= дакладную колькасць.Асабовыя займеннiкi я i ты не маюць формау роду, таму могуць быць аднесены да асоб мужчынскага i жаночага роду.Займннiкi мы,вы абазначаюць групу асоб,сярод якiх есць i той,хто гаворыць або да каго звяртаюцца.Займ ен,яна,яно,яны паказваюць не толькi на асобу, а i на прадмет,абстрактнае паняцце.Адмоуныя займеннiкi нiхто,нiшто звычайна ужываюцца,калi у сказе пры дзеяслове-выказнiку есць адмоуе не:нiхто не ведау.Не канкрэтызуюцца,не раскрываюцца у кантэксце i значэннi няпэуных займеннiкау:нехта, нешта, нечым.
СЛУЖБОВЫЯ ЧАСЦIНЫ МОВЫ.АСАБЛIВАСЦI УЖЫВАННЯ ПРЫНАЗОУНIКАУ Прыназоунiк-службовая часцiна мовы,якая удакладняе значэннi ускосных склонау назоунiка,займеннiка,лiчэбнiка.Самастойна прыназоунiкi не ужываюцца,яны зауседы выступаюць у спалучэннi з самастойнымi, пауназна чнымi словамi(у пакоi).Прыназоунiк пра з вiнавальным склонам адпавядае прыназоунiку о з месным склонам у рус. мове:пра мацi-о матери.Прыназоунi ку за з творным склонам у рускай мове адпавядае прыназоунiк па з вiнаваль ным склонам у бел. мове:за ягодами-па ягады.Пры выражэннi часавых i прасторавых адносiн некаторыя прыназоунiкi ужываюцца парамi:ад-да,з-да, з-на,з-у.Злучнiк-службовая часцiна мовы,якая ужываецца для сувязi слоу, частак складанага сказа.Злучальныя злучнiкi выражаюць розныя сэнсавыя адносiны памiж сiнтаксiчнымi адзiнкамi i падзяляюцца на спалучальныя(i, ды-у значэннi i,i-i,нi-нi,таксама,як- так i);супрацiуныя(а,ды,але,аднак, затое,iнакш);пералiчальна-размеркавальныя(або,цi);далучальныя(дый,ды i). Падпарадкаваныя злучнiкi звязваюць часткi складанага сказа(калi,каб). Часцiцы-службовая часцiна мовы,якая надае словам,словазлучэнням або сказам дадатковыя сэнсавыя i эмацыянальныя адценнi.Разрады часцiц: указальныя,удакладняльныя,абмежевальныя,сцвярджальныя,адмоуныя, параунальныя,пабуджыльныя, узмацняльныя,пытальныя,клiчныя.
ПРАВАПIС ЧАСЦIЦ НЕ(НЯ) НI З РОЗНЫМI ЧАСЦIНАМI МОВЫ
Не(ня) пiшацца разам:а) калi частка слова без не(ня) не ужываецца:недахоп, неузабаве;б)калi назоунiкi,прыметнiкi i прыслоуi з прыстаукай не(ня) утвараюць новыя,з супрацьлеглым значэннем словы:шчасце-няшчасце.Такiясловы звы чайна можна замянiць сiнонiмамi без прыстаукi не-(ня-):няшчасце-бяда;в) з поунымi дзеепрыметнiкамi,пры якiх няма залежных слоу:незалiты каток;г) у неазначальных займеннiках i прыслоуях нехта,нешта,,неяк,недзе.Часцiца не пiшацца асобна:а)ад назоунiкау,прыметнiкау i прыслоуяу,калiесць або падразумеваеца супрацьпастауленне :не прауда, а хлусня;б)ад дзеясловау, дзеепрыслоуяу i кароткiх дзеепрыметнiкау:не склау песню,не склаушы песню, песня не складзена;в)ад поуных дзеепрыметнiкау пры наяунасцi залежных слоу або супрацьпастаулення са злучнiкам а:нескладзенная (кiм?) паэтам песня;не складзенная,а толькi пачатая песня.Часцiца нi са словамi пiшацца асобна.
Комментарии:
ИНФОРМАЦИЯ ПО РЕФЕРАТУ:
СТУДЕНТАМ! Уважаемые пользователи нашей Коллекции! Мы напоминаем, что наша коллекция общедоступная. Поэтому может случиться так, что ваш одногруппник также нашел эту работу. Поэтому при использовании данного реферата будьте осторожны. Постарайтесь написать свой - оригинальный и интересный реферат или курсовую работу. Только так вы получите высокую оценку и повысите свои знания.
Если у вас возникнут затруднения - обратитесь в нашу Службу заказа рефератов. Наши опытные специалисты-профессионалы точно и в срок напишут работу любой сложности: от диссертации до реферата. Прочитав такую качественную и полностью готовую к сдаче работу (написанную на основе последних литературных источников) и поработав с ней, вы также повысите ваш образовательный уровень и сэкономите ваше драгоценное время! Ссылки на сайт нашей службы вы можете найти в левом большом меню.
ВЕБ-ИЗДАТЕЛЯМ! Копирование данной работы на другие Интернет-сайты возможно, но с разрешения администрации сайта! Если вы желаете скопировать данную информацию, пожалуйста, обратитесь к администраторам Library.by. Скорее всего, мы любезно разрешим перепечатать необходимый вам текст с маленькими условиями! Любое иное копирование информации незаконно.
Поиск по БЕЛОРУССКИМ рефератам 
