БЕЛАРУСЬ (последнее)
Канцэпцыі паходжання беларусаў
Актуальные публикации по истории и культуре Беларуси.
Што датычыцца фарміравання менавіта беларускага народа, то гэта пытанне і на сёняшні дзень, на жаль, застаецца нявырашаным.У навуковай літаратуры існуе некалькі прынцыпова розных канцэпцый па гэтаму пытанню.
Самыя старыя з іх гэта польская і вялікаруская канцэпцыі.Яны адмаўлялі існаванне самастойнага беларускага этнасу на той падставе, што ў насельніцтва Беларусі быццам не было самастойнай славянскай мовы. Прыхільнікі польскай канцэпцыі(Л.Галембоўскі, А.Рыпінскі і інш.) лічылі беларускую мову дыялектам польскай мовы, а беларусаў- часткай польскага этнасу.Творцы вялікарускай канцэпцыі(А.Сабалеўскі, І.Сразнеўскі і інш.) сцвярджалі, што Беларусь– частка вялікарускай этнічнай тэрыторыі, а беларуская мова– дыялект рускай.Памылковасць дадзеных канцэпцый выяўлена яшчэ ў пачатку XX ст. Я.Карскім у фундаментальнай працы “Беларусы”, дзе было даказана, што беларуская мова– самастойная славянская мова.
Потым, у пачатку таго ж ХХ ст., з’явілася крывіцкая канцэпцыя. Яе аўтарамі былі М.Пагодзін, В.Ластоўскі і інш.Яна заснавана на памылковым уяўленні аб тым, што продкамі беларусаў з’яўляюцца толькі крывічы. Пры гэтым забываюць пра паўднёвую частку беларусаў, якія пайшлі ад іншых протанароднасцяў.
Аднабаковасць крывіцкай канцэпцыі вырашылі пераадолець вядомыя навукоўцы:Я.Карскі, У.Пічэта, М.Грынблат, М.Доўнар-Запольскі.Яны ўключылі ў склад продкаў беларусаў не толькі крывічоў, але таксама дрыгавічоў і радзімічаў. Адсюль і назва канцэпцыі– крывіцка-дрыгавіцка-радзіміцкая.Аднак і гэта канцэпцыя, як і папярэдняя, не ўлічвае таго факта, што дрыгавічы і радзімічы, як і крывічы, зніклі да сярэдзіны XII ст., калі агульнабеларускі этнічны комплекс яшчэ не сфарміраваўся.
Асаблівую папулярнасць набыла балцкая тэорыя этнагенезу беларусаў. Паводле гэтай тэорыі, змяшэнне славян з даславянскім насельніцтвам– балтамі– прывяло да з’яўлення беларускага этнасу. Балты, такім чынам, адыгралі ролю субстрату ў этнагенезе беларусаў. Аўтар гэтай тэорыі археолаг В.Сядоў робіць выснову на падставе таго, што шмат элементаў беларускай культуры і мовы маюць балцкае паходжанне. Аднак В.Сядоў не ўлічыў таго, што гэтыя элементы ўласцівы як славянам, так і балтам.Яны індаеўрапейскага паходжання. Балты з’явіліся продкам, субстратам не непасрэдна беларусаў, а ўсходнеславянскіх супольнасцей– крывічоў, радзімічаў і дрыгавічоў.
Існуе і фінская канцэпцыя беларусаў. Яе аўтарам з’яўляецца пісьменнік І.Ласкоў.На падставе гідронімаў Беларусі фінскага паходжання(Дзвіна, Свір і інш.), ён лічыць, што продкамі беларусаў маглі быць і фіны.Але фіны на тэрыторыі Беларусі з’явіліся субстратам не беларусаў, а старажытных балтаў.
Навуковую каштоўнасць мае так званая старажытнаруская ці новая канцэпцыя ўзнікнення беларусаў. Тэарытычна яе абгрунтаваў С.А.Токараў, які лічыў, што крывічы, дрыгавічы, радзімічы і іншыя першапачатковыя ўсходнеславянскія этнічныя супольнасці змяніліся этнічна яшчэ да фарміравання беларускага, рускага і ўкраінскага народаў. На яго думку, першапачатковыя ўсходнеславянскія супольнасці змяніла агульнаўсходнеславянская этнічная супольнасць, а іх этнічныя тэрыторыі ўтварылі новую пад назвай “Русь”, якая і была папярэдніцай Беларусі, а таксам Расіі і Украіны. Гэтая канцэпцыя была вельмі пашырана ў айчыннай навуковай і вучэбнай літаратуры ў 1950-70-я гады. Але ў 1980-1990-я гады некаторыя навукоўцы, у прыватнасці Г.В. Штыхаў, сталі адмаўляць існаванне ў мінулым агульнаўсходнеславянскай этнічнай супольнасці, якую часта называлі тэрмінам “старажытнаруская народнасць”. Гэтае адмаўленне заснавана на некаторых хібах у аргументацыі старажытнарускай канцэпцыі ў адносінах да Беларусі. Крытычнай ацэньваецца, у прыватнасці, сцверджанне, што на тэрыторыі Беларусі старажытная агульнаўсходнеславянская этнічная супольнасць склалася ў IX-X ст., а ў сяэдзіне XII ст. пачала ўжо распадацца. Такія храналагічныя рамкі існавання старажытнай агульнаўсходнеславянскай этнічнай супольнасці не падцвярджаюцца фактычным матэрыялам. Яны заснаваны на памылковым атаясамліванні этнічнай супольнасці і дзяржавы. Адзначаныя хібы ў аргументацыі старажытнарускай канцэпцыі ўзнікнення беларусаў не могуць служыць падставай для адмаўлення існавання ў мінулым старажытнай агульнаўсходнеславянскай этнічнай тэрыторыі, адмаўлення ад старажытнарускай канцэпцыі ўзнікнення Беларусі.
Самыя старыя з іх гэта польская і вялікаруская канцэпцыі.Яны адмаўлялі існаванне самастойнага беларускага этнасу на той падставе, што ў насельніцтва Беларусі быццам не было самастойнай славянскай мовы. Прыхільнікі польскай канцэпцыі(Л.Галембоўскі, А.Рыпінскі і інш.) лічылі беларускую мову дыялектам польскай мовы, а беларусаў- часткай польскага этнасу.Творцы вялікарускай канцэпцыі(А.Сабалеўскі, І.Сразнеўскі і інш.) сцвярджалі, што Беларусь– частка вялікарускай этнічнай тэрыторыі, а беларуская мова– дыялект рускай.Памылковасць дадзеных канцэпцый выяўлена яшчэ ў пачатку XX ст. Я.Карскім у фундаментальнай працы “Беларусы”, дзе было даказана, што беларуская мова– самастойная славянская мова.
Потым, у пачатку таго ж ХХ ст., з’явілася крывіцкая канцэпцыя. Яе аўтарамі былі М.Пагодзін, В.Ластоўскі і інш.Яна заснавана на памылковым уяўленні аб тым, што продкамі беларусаў з’яўляюцца толькі крывічы. Пры гэтым забываюць пра паўднёвую частку беларусаў, якія пайшлі ад іншых протанароднасцяў.
Аднабаковасць крывіцкай канцэпцыі вырашылі пераадолець вядомыя навукоўцы:Я.Карскі, У.Пічэта, М.Грынблат, М.Доўнар-Запольскі.Яны ўключылі ў склад продкаў беларусаў не толькі крывічоў, але таксама дрыгавічоў і радзімічаў. Адсюль і назва канцэпцыі– крывіцка-дрыгавіцка-радзіміцкая.Аднак і гэта канцэпцыя, як і папярэдняя, не ўлічвае таго факта, што дрыгавічы і радзімічы, як і крывічы, зніклі да сярэдзіны XII ст., калі агульнабеларускі этнічны комплекс яшчэ не сфарміраваўся.
Асаблівую папулярнасць набыла балцкая тэорыя этнагенезу беларусаў. Паводле гэтай тэорыі, змяшэнне славян з даславянскім насельніцтвам– балтамі– прывяло да з’яўлення беларускага этнасу. Балты, такім чынам, адыгралі ролю субстрату ў этнагенезе беларусаў. Аўтар гэтай тэорыі археолаг В.Сядоў робіць выснову на падставе таго, што шмат элементаў беларускай культуры і мовы маюць балцкае паходжанне. Аднак В.Сядоў не ўлічыў таго, што гэтыя элементы ўласцівы як славянам, так і балтам.Яны індаеўрапейскага паходжання. Балты з’явіліся продкам, субстратам не непасрэдна беларусаў, а ўсходнеславянскіх супольнасцей– крывічоў, радзімічаў і дрыгавічоў.
Існуе і фінская канцэпцыя беларусаў. Яе аўтарам з’яўляецца пісьменнік І.Ласкоў.На падставе гідронімаў Беларусі фінскага паходжання(Дзвіна, Свір і інш.), ён лічыць, што продкамі беларусаў маглі быць і фіны.Але фіны на тэрыторыі Беларусі з’явіліся субстратам не беларусаў, а старажытных балтаў.
Навуковую каштоўнасць мае так званая старажытнаруская ці новая канцэпцыя ўзнікнення беларусаў. Тэарытычна яе абгрунтаваў С.А.Токараў, які лічыў, што крывічы, дрыгавічы, радзімічы і іншыя першапачатковыя ўсходнеславянскія этнічныя супольнасці змяніліся этнічна яшчэ да фарміравання беларускага, рускага і ўкраінскага народаў. На яго думку, першапачатковыя ўсходнеславянскія супольнасці змяніла агульнаўсходнеславянская этнічная супольнасць, а іх этнічныя тэрыторыі ўтварылі новую пад назвай “Русь”, якая і была папярэдніцай Беларусі, а таксам Расіі і Украіны. Гэтая канцэпцыя была вельмі пашырана ў айчыннай навуковай і вучэбнай літаратуры ў 1950-70-я гады. Але ў 1980-1990-я гады некаторыя навукоўцы, у прыватнасці Г.В. Штыхаў, сталі адмаўляць існаванне ў мінулым агульнаўсходнеславянскай этнічнай супольнасці, якую часта называлі тэрмінам “старажытнаруская народнасць”. Гэтае адмаўленне заснавана на некаторых хібах у аргументацыі старажытнарускай канцэпцыі ў адносінах да Беларусі. Крытычнай ацэньваецца, у прыватнасці, сцверджанне, што на тэрыторыі Беларусі старажытная агульнаўсходнеславянская этнічная супольнасць склалася ў IX-X ст., а ў сяэдзіне XII ст. пачала ўжо распадацца. Такія храналагічныя рамкі існавання старажытнай агульнаўсходнеславянскай этнічнай супольнасці не падцвярджаюцца фактычным матэрыялам. Яны заснаваны на памылковым атаясамліванні этнічнай супольнасці і дзяржавы. Адзначаныя хібы ў аргументацыі старажытнарускай канцэпцыі ўзнікнення беларусаў не могуць служыць падставай для адмаўлення існавання ў мінулым старажытнай агульнаўсходнеславянскай этнічнай тэрыторыі, адмаўлення ад старажытнарускай канцэпцыі ўзнікнення Беларусі.
Опубликовано 06 декабря 2010 года
Новые статьи на library.by:
БЕЛАРУСЬ:
Комментируем публикацию: Канцэпцыі паходжання беларусаў
подняться наверх ↑
ССЫЛКИ ДЛЯ СПИСКА ЛИТЕРАТУРЫ
По стандарту ВАК Республики Беларусь
Стандарт используется в белорусских учебных заведениях различного типа.
По ГОСТу Российской Федерации
Для образовательных и научно-исследовательских учреждений РФ
Прямой URL на данную страницу для блога или сайта
Предполагаемый источник
Полностью готовые для научного цитирования ссылки. Вставьте их в статью, исследование, реферат, курсой или дипломный проект, чтобы сослаться на данную публикацию №1291665530 в базе LIBRARY.BY.
подняться наверх ↑
ПАРТНЁРЫ БИБЛИОТЕКИ рекомендуем!
подняться наверх ↑
ОБРАТНО В РУБРИКУ?
Уважаемый читатель! Подписывайтесь на LIBRARY.BY в VKновости, VKтрансляция и Одноклассниках, чтобы быстро узнавать о событиях онлайн библиотеки.
Добавить статью
Обнародовать свои произведения
Редактировать работы
Для действующих авторов
Зарегистрироваться
Доступ к модулю публикаций