БЕЛАРУСЬ (последнее)
Развіццё літаратуры на Беларусі 10—12 ст.
Актуальные публикации по истории и культуре Беларуси.
ачатак славяна-кiрылаyскага пiсьма. Лiтаратура y нас стала развiвацца пад уплывам вiзантыйскае культуры. Дзеля свае палiтычнае i гандлёвае карысцi, Вiзантыя старалася пашырыць сваю культуру на славянсiя пляменнi. Грэцкiя мiсiянеры, з дапамогаю свайго yрада, наварачвалi паyдзённых славян, балгар i сербаy, на вiзантыйска-хрысцяянскае веравызнанне i цераз царкву шчапiлi iм вiзантыйшчыну. Набажэнства для ix адпраyлялi толькi y грэцкай мове. Пасля, аднак, Вiзантыйскi yрад, жадаючы пашырыць свае палiтычныя iнтарэсы i на заходнiх славян, даручыy вучонаму мiсiянеру — грэку Кiрыле, умеyшаму i па-славянску, злажыць славянскую азбуку (альфабэт) i перакласцi царкоyныя кнiгi з грэцкае мовы на славянскую. Рабiлася гэта дзеля таго, што заходiя славяне тым часам перанялi yжо рымска-хрысцiянскае веравызнанне з набажэнствам у незразумелай iм лацiнскай мове. Заводзячы адправы для ix у славянскай мове, лягчэй можна было перамагчы лацiнскiх духаyнiкоy, правадзiyшых у Mapaвii, аб якой iшла тады справа, палигычныя iнтарэсы Нямеччыны, працiyнiцы Вiзантыi.
Кiрыла, як думаюць, у 862 годзе злажыy такую азбуку, на yзор грэцкага, а часткаю сiрыйскага i iyдзейскага альфабэту, званую ад яго iмя кiрылiцаю, i зpa6iy першыя славянскiя пераклады царкоyных кнiг для мараyскiх славян, але y мове славян македонскiх, бо сам быy родам з Салонiк i змалку наyчыyся там гэтае мовы. Вучнi Кiрылы, па яго смерцi, палiтычнымi падзеямi yцякаць з Mapaвii, захопленай угорцамi, перанеслi сваю дзеяльнасць у Балгарыю. Iмi, а пазней балгарскiмi духаyнiкамi i свецкiмi пiсьменнiкамi, на працягу 9—10 веку, калi yжо развiвалася балгарская культура y нацыянальнай мове, было зроблена многа перакладаy з грэка-вiзантыйскае рэлiгiйнае i свецкае литаратуры на балгарскую мову.
У тым жа часе y паyдзённых славян, галоyным чынам — сербаy, яшчэ болей за кiрылицу была пашырана другая славянская азбука, якую завуць глаголiцаю i якая падобна да кiрылiцы i да грэцкага альфабэту. Яе паходжанне навуцы няведама. У заходнiх жа славян прышчапиyся лацiнскi альфабэт, больш-менш зменены кожным народам водле гукаy свае мовы.
Пачатак пiсьменнасци у нашым кpai. Грэцкiя мiсiянеры, у 10 веку, а можа, i раней, сталi прывозiць славяна-балгарскiя пераклады грэцкiх кнiг у Kiey i y наш край. Тутэйшыя людзi з багатых класаy, прыняyшы хрысциянскае веравызнанне, сталi вучыцца чытаць i cпicваць ix, з чаго i пачалася y нас пiсьменнасць, як уменiе чытаць i пiсаць. На працягу 10—11 веку яны карысталiся, найбольш гатовымi прывознымi перакладамi. Самастойных перакладаy бадай зусiм не было. Нават cпicay, зробленых з прывозных перакладаy у нашым кpai, блiзу не захавалася з таго часу. Магчыма, аднак, што яны пагiнулi. Найстарэйшым такiм нашым краевым рукапiсам лiчыцца цяпер Тураyскае Евангелле 11-га веку, выпадкова знойдзенае y м. Тураве Менскай губернi y 1865 годзе. Выключна рукаписныя кнiгi былi y нас аж да канца 15 веку. Перапiскаю кнiг займалiся спачатку пiсьменныя людзi з арыстакратыi: адукаваныя манахi, княгiнi , а пасля з’явiлiся пiсцы-прафесiяналы. Спiсваць тады кнiгi было трудна i марудна. Пiсалi так званым уставам: буйнымi, просталинейнымi i нязвязанымi лiтарамi з роyнай адлегласцю памiж ix i памiж асобных слоy. Матэрыял, на якiм пiсалi, быy дарап. Пiсалi на пергамiне: так звалася цялячая скура, вырабленая асаблiвым спосабам. Пергамiн куплялi y грэкаy i немцаy i толькi значна пазней наyчылiся рабщь самi. Кнiга была рэдкаю i дарагою з'яваю, даступнаю толькi багатым людзям i yстановам, як цэрквы i манастыры. У Полаччыне першаю ведамаю з гicтоpрыi культурнаю дзяячкаю, працаваyшаю над пашырэннем кнiг i наогул асветы, была князёуна Прадслава Полацкая, хрысцянскае iмя якой Апрасiння. Радзiлася яна y пачатку 12-га веку. Даводзiлася yнучкаю князю Усяславу Чарадзею. Яна заснавала жаночы манастыр, у якiм галоyным заняткам манашак было спiсванне кнiг i навучанне дзяцей. Многа кнiг перапiсала i сама Прадслава. 3 яе iмем звязана iмя i нашага першага гiстарычнага мастака — Лазара Богуша, полацкага майстра, зрабiyшага y 1161 годзе для Прадславы незвычайна мастацкi крыж. Увесь крыж абкладзен залатымi i пазалачванымi лiстамi, усыпан дарагiм каменнем i жемчугам; на iм зроблена дваццаць невялiчкiх абразкоy з вiзантыйскай перагародчатай эмалi, прычым рука складзена з самых дробненьких каменьчыкаy i выглядае зусiм як жывая.
Пачатак самастойнага пiсьменства. Перакладанае пiсьменства падрыхтавала y нас грунт для развицця самастойнага пiсьменства, дало яму гатовую кнiжную мову i лiтаратурныя yзоры. Мова прывезеных к нам славяна-балгарскiх кнiжак была тады блiзка да мовы крывiчоy, быyшых асноваю нашае нацыi. Як нейкая частка хрысцiянства i азнака вышэйшае культуры, яна легка прышчапiлася y пiсьменстве першага перыяду славянскiх княстваy па вялiкiм водным шляху з варагаy у грэкi, а y тым лiку i y нашых княствах. Аднак ужо першыя тутэйшыя перапiсчыкi yносiлi y яе асаблiвасцi свае мовы. Яшчэ больш гэтых асаблiвасцей увайшло y яе з развiццём самастойнага кieycкaгa i нашага пiсьменства. Далей мова тутэйшых пiсьменнiкаy настолькi рознiцца ад славяна-балгарскай кнiжнай мовы, што яе пачынаюць зваць славяна-рускаю моваю у сувязi з палiтычным назовам кiе yскага княства, арганiзаванага варагамi-русамi i пашыраyшага свае палiтычныя iнтарэсы i перанятыя y Вiзантыi i Балгарыi культурныя yплывы на yсе княствы па водным шляху з варагаy у грэки. Узоры лiтаратуры, на якiх развiвалася наша самастойнае пiсьменства, вiдаць з простага пералiчэння тых балгарскiх перакладаy з грэцкае мовы i некаторых больш-менш арыгiнальных балгарскiх твораy, што былi прiвезены y Kiey i y наш край. 1) Найбольш былi пашыраны царкоyныя кнiгi i наогул духоyныя творы: Евангелле, Псалтыр, апiсаннi жыцця хрысцiянскiх святых, пропаведзi i паyчэннi, зборнiкi пабожнай лiрыкi i г. д. 2) Свецкая лiтаратура прыйшла y значна меншым лiку, як рэлiгiйныя творы. Сюды належаць кронiкi i повесцi. У кронiках гутарка пачыналася ад стварэння свету, выкладаyся кароткi пераказ бiблiйнай гicтopыi, тады змяшчалася гiсторыя старых гаспадарстваy i за ею ужо — гiсторыя Вiзантыi. Повесцi былi таксама з гiстарычным зместам. У повесцi аб Аляксандры Македонскiм змяшчалiся i гiстарычныя факты i розныя байкi аб паходах i геройствах гэтага цара, напiсаныя y паyчальным тоне. Вось у гэткай мове i yзгадаваyшыся на гэткiх узорах лiтаратуры распачалi нашы першыя пiсьменнiкi свае самастойнае пiсьменства. Тут яшчэ важна адзначыць, хто былi першыя пicьмeннiкi. Найчасцей iмi былi тады людзi багатых класаy, пайшоyшыя y манахi i найбольш адданныя вiзантыйска-хрысцiянскай культуры. Сваёю нацыянальнаю культураю, жыyшаю у народных звычаях i вуснай народнай творчасцi, янi пагарджалi. У народным жыццi бачылi толькi богапрацiyнае i дзiкае паганства. Служiлi iнтарэсам царквы i дзяржаyнага ладу, якi з'яyляyся апекуном новае культуры. Дзеля таго ix першыя самастойныя творы напiсаны y мове прачытаных iмi кнiг з мiмавольнаю дамешкаю сваiх народных слоy i зваротаy, поyны перайманняy з гэтых кнiг i не адбiваюць тагачаснага народнага жыцця.
Першыя пiсьменнiкi. Самастойнае пiсьменства iснавала y нас ужо y 11 веку, але выдатныя пiсьменiкi ведамы y гicтopыi толькi з 12-га веку. Меркаваць аб агульным становiшчы нашага пiсьменства y той час мы можам толью прыблiзна, бо вельмi мала захавалася старых твораy, аб некаторых жа пагiнуушых ёсць толькi маленькiя yспамiнкi y дайшоyшых да нас творах. У Смаленскiм княстве першым прадстаyнiком самастойнай iдэйна-лiтаратурнай творчасцi быy Клiмент Смаляцiч. Ён быy архiрэем, жыy у першай палавiне 12-га веку. Не дужа даyно знайшлося «Пасланне», якое ён пicay нейкаму свяшчэннiку Хоме. Хома вiнавацiy Клiмента Смаляцiча y тым, што ён любiтъ удаваць з сябе фiлосафа i пiша не на аснове твораy хрысцiянскiх пiсьменнiкаy, але ад 0мiра (Гамера), Арыстоцеля i Платона. Клiмент Смаляцiч баронiцца, гаворыць, што ён не шукае людской славы, пагарджае багаццем i клапоцца толькi аб жыццi на тым свеце; а тое, што Хома палiчыy за iдэi паганскiх пiсьменнiкаy, ён называе алегарычна-сiмвалiчным тлумачэннем бiблiйных i евангельскiх гiсторiй. Далей у «Пасланнi» змяшчаюцца прыклады такiх тлумачэнняy у форме пытанняy i адказаy, прычым вiдаць перайманне вiзантыйска-балгарскае царкоyнае лiтаратуры. У другой палавiне 12-га веку i y пачатку 13-га жыy у Смаленску другi выдатны кнiжнiк — Аyрам Смаленскi, дзеяльнасць якога апiсана яго вучнем Ахрэмам. Аyрам Смаленскi быy вялiкi красамоyца i мастак у маляyнцтве. Ён адчынiy такую школу, што адбiy ycix вучняy у смаленскага духавенства. На яго пропаведзi схадзiyся yвесь горад. За сiмвалiчнае тлумачэнне хрысцiянскiх кнiг духавенства абвiнавацiла яго y epaci i пацягнула y суд, але ён здолеy абаранiцца. Тураyскае княства дало y пiсьменстве знамянiтага Кiрылу Тураyскага (1130—1182 гг.). Сын багатых бацькоy, здольны ад прыроды, вельмi адукаваны i начытаны, ён зжыy свой век манахам-аскетам, над канец жыцця быy архiрэем у Тураве. Гэта быy цiкавы тып нашай iнтэлiгенцыi 12-га веку, слепа пераняyшай iдэалогiю iнтэлiгентаy Вiзантыi. Ён быy праyдзiвы паэт, але здольнасцi свае аддаy выключна царкоyнай творчасцi. Аб народным жыццi таго часу мы можам у яго даведацца толькi там, дзе ён ганьбiць яго за паганства i пры гэтым спамiнае той цi iншы звычай. Так, ведаючы аб анiмiстычным поглядзе народа на раслiны, ён цешыцца, што з пашырэннем хрысцiянства «ужо бо не нарекутся богом древеса...». У адным месцы, пералiчаючы гpaxi людзей, ён прызначае пятнаццатае мытарства тым грэшнiкам, якiя на гэтым свеце «баснi бають». У лiку благiх i брыдкiх спраy, ад якiх трэба адступiцца, ён называе русальныя святкаваiнi. У адной пропаведзi ён мiмавольна адзначае, што народ не вотта любiy хадзтць у хрысцiянскiя цэрквы i г. д. Уславiyся ён якраз cвaiмi пропаведзямi, якiя пicay у форме «слоy», «паyчэнняy», на-мастацку перай-маючы лiтаратурныя спосабы вiзантыйскiх прапаведнiкаy. Перайманне гэтае адбiлася не толью у форме, але нават у выбары тэм.
Спiс лiтаратуры
Гарэцкi М. Гiсторыя беларускай лiтаратуры. Мiнск.,1992.
Доyнар-Запольскi М.В. Асновы дзяржаyнасцi Беларусi. Вiльня.,1919.
Лявон Леyш. Гiсторыя беларускага пiсьменства., Кiеy., 1919.
Лявон Грымак. Беларуская нацыянальнае адраджэнне. Вiльня., 1914.
Кiрыла, як думаюць, у 862 годзе злажыy такую азбуку, на yзор грэцкага, а часткаю сiрыйскага i iyдзейскага альфабэту, званую ад яго iмя кiрылiцаю, i зpa6iy першыя славянскiя пераклады царкоyных кнiг для мараyскiх славян, але y мове славян македонскiх, бо сам быy родам з Салонiк i змалку наyчыyся там гэтае мовы. Вучнi Кiрылы, па яго смерцi, палiтычнымi падзеямi yцякаць з Mapaвii, захопленай угорцамi, перанеслi сваю дзеяльнасць у Балгарыю. Iмi, а пазней балгарскiмi духаyнiкамi i свецкiмi пiсьменнiкамi, на працягу 9—10 веку, калi yжо развiвалася балгарская культура y нацыянальнай мове, было зроблена многа перакладаy з грэка-вiзантыйскае рэлiгiйнае i свецкае литаратуры на балгарскую мову.
У тым жа часе y паyдзённых славян, галоyным чынам — сербаy, яшчэ болей за кiрылицу была пашырана другая славянская азбука, якую завуць глаголiцаю i якая падобна да кiрылiцы i да грэцкага альфабэту. Яе паходжанне навуцы няведама. У заходнiх жа славян прышчапиyся лацiнскi альфабэт, больш-менш зменены кожным народам водле гукаy свае мовы.
Пачатак пiсьменнасци у нашым кpai. Грэцкiя мiсiянеры, у 10 веку, а можа, i раней, сталi прывозiць славяна-балгарскiя пераклады грэцкiх кнiг у Kiey i y наш край. Тутэйшыя людзi з багатых класаy, прыняyшы хрысциянскае веравызнанне, сталi вучыцца чытаць i cпicваць ix, з чаго i пачалася y нас пiсьменнасць, як уменiе чытаць i пiсаць. На працягу 10—11 веку яны карысталiся, найбольш гатовымi прывознымi перакладамi. Самастойных перакладаy бадай зусiм не было. Нават cпicay, зробленых з прывозных перакладаy у нашым кpai, блiзу не захавалася з таго часу. Магчыма, аднак, што яны пагiнулi. Найстарэйшым такiм нашым краевым рукапiсам лiчыцца цяпер Тураyскае Евангелле 11-га веку, выпадкова знойдзенае y м. Тураве Менскай губернi y 1865 годзе. Выключна рукаписныя кнiгi былi y нас аж да канца 15 веку. Перапiскаю кнiг займалiся спачатку пiсьменныя людзi з арыстакратыi: адукаваныя манахi, княгiнi , а пасля з’явiлiся пiсцы-прафесiяналы. Спiсваць тады кнiгi было трудна i марудна. Пiсалi так званым уставам: буйнымi, просталинейнымi i нязвязанымi лiтарамi з роyнай адлегласцю памiж ix i памiж асобных слоy. Матэрыял, на якiм пiсалi, быy дарап. Пiсалi на пергамiне: так звалася цялячая скура, вырабленая асаблiвым спосабам. Пергамiн куплялi y грэкаy i немцаy i толькi значна пазней наyчылiся рабщь самi. Кнiга была рэдкаю i дарагою з'яваю, даступнаю толькi багатым людзям i yстановам, як цэрквы i манастыры. У Полаччыне першаю ведамаю з гicтоpрыi культурнаю дзяячкаю, працаваyшаю над пашырэннем кнiг i наогул асветы, была князёуна Прадслава Полацкая, хрысцянскае iмя якой Апрасiння. Радзiлася яна y пачатку 12-га веку. Даводзiлася yнучкаю князю Усяславу Чарадзею. Яна заснавала жаночы манастыр, у якiм галоyным заняткам манашак было спiсванне кнiг i навучанне дзяцей. Многа кнiг перапiсала i сама Прадслава. 3 яе iмем звязана iмя i нашага першага гiстарычнага мастака — Лазара Богуша, полацкага майстра, зрабiyшага y 1161 годзе для Прадславы незвычайна мастацкi крыж. Увесь крыж абкладзен залатымi i пазалачванымi лiстамi, усыпан дарагiм каменнем i жемчугам; на iм зроблена дваццаць невялiчкiх абразкоy з вiзантыйскай перагародчатай эмалi, прычым рука складзена з самых дробненьких каменьчыкаy i выглядае зусiм як жывая.
Пачатак самастойнага пiсьменства. Перакладанае пiсьменства падрыхтавала y нас грунт для развицця самастойнага пiсьменства, дало яму гатовую кнiжную мову i лiтаратурныя yзоры. Мова прывезеных к нам славяна-балгарскiх кнiжак была тады блiзка да мовы крывiчоy, быyшых асноваю нашае нацыi. Як нейкая частка хрысцiянства i азнака вышэйшае культуры, яна легка прышчапiлася y пiсьменстве першага перыяду славянскiх княстваy па вялiкiм водным шляху з варагаy у грэкi, а y тым лiку i y нашых княствах. Аднак ужо першыя тутэйшыя перапiсчыкi yносiлi y яе асаблiвасцi свае мовы. Яшчэ больш гэтых асаблiвасцей увайшло y яе з развiццём самастойнага кieycкaгa i нашага пiсьменства. Далей мова тутэйшых пiсьменнiкаy настолькi рознiцца ад славяна-балгарскай кнiжнай мовы, што яе пачынаюць зваць славяна-рускаю моваю у сувязi з палiтычным назовам кiе yскага княства, арганiзаванага варагамi-русамi i пашыраyшага свае палiтычныя iнтарэсы i перанятыя y Вiзантыi i Балгарыi культурныя yплывы на yсе княствы па водным шляху з варагаy у грэки. Узоры лiтаратуры, на якiх развiвалася наша самастойнае пiсьменства, вiдаць з простага пералiчэння тых балгарскiх перакладаy з грэцкае мовы i некаторых больш-менш арыгiнальных балгарскiх твораy, што былi прiвезены y Kiey i y наш край. 1) Найбольш былi пашыраны царкоyныя кнiгi i наогул духоyныя творы: Евангелле, Псалтыр, апiсаннi жыцця хрысцiянскiх святых, пропаведзi i паyчэннi, зборнiкi пабожнай лiрыкi i г. д. 2) Свецкая лiтаратура прыйшла y значна меншым лiку, як рэлiгiйныя творы. Сюды належаць кронiкi i повесцi. У кронiках гутарка пачыналася ад стварэння свету, выкладаyся кароткi пераказ бiблiйнай гicтopыi, тады змяшчалася гiсторыя старых гаспадарстваy i за ею ужо — гiсторыя Вiзантыi. Повесцi былi таксама з гiстарычным зместам. У повесцi аб Аляксандры Македонскiм змяшчалiся i гiстарычныя факты i розныя байкi аб паходах i геройствах гэтага цара, напiсаныя y паyчальным тоне. Вось у гэткай мове i yзгадаваyшыся на гэткiх узорах лiтаратуры распачалi нашы першыя пiсьменнiкi свае самастойнае пiсьменства. Тут яшчэ важна адзначыць, хто былi першыя пicьмeннiкi. Найчасцей iмi былi тады людзi багатых класаy, пайшоyшыя y манахi i найбольш адданныя вiзантыйска-хрысцiянскай культуры. Сваёю нацыянальнаю культураю, жыyшаю у народных звычаях i вуснай народнай творчасцi, янi пагарджалi. У народным жыццi бачылi толькi богапрацiyнае i дзiкае паганства. Служiлi iнтарэсам царквы i дзяржаyнага ладу, якi з'яyляyся апекуном новае культуры. Дзеля таго ix першыя самастойныя творы напiсаны y мове прачытаных iмi кнiг з мiмавольнаю дамешкаю сваiх народных слоy i зваротаy, поyны перайманняy з гэтых кнiг i не адбiваюць тагачаснага народнага жыцця.
Першыя пiсьменнiкi. Самастойнае пiсьменства iснавала y нас ужо y 11 веку, але выдатныя пiсьменiкi ведамы y гicтopыi толькi з 12-га веку. Меркаваць аб агульным становiшчы нашага пiсьменства y той час мы можам толью прыблiзна, бо вельмi мала захавалася старых твораy, аб некаторых жа пагiнуушых ёсць толькi маленькiя yспамiнкi y дайшоyшых да нас творах. У Смаленскiм княстве першым прадстаyнiком самастойнай iдэйна-лiтаратурнай творчасцi быy Клiмент Смаляцiч. Ён быy архiрэем, жыy у першай палавiне 12-га веку. Не дужа даyно знайшлося «Пасланне», якое ён пicay нейкаму свяшчэннiку Хоме. Хома вiнавацiy Клiмента Смаляцiча y тым, што ён любiтъ удаваць з сябе фiлосафа i пiша не на аснове твораy хрысцiянскiх пiсьменнiкаy, але ад 0мiра (Гамера), Арыстоцеля i Платона. Клiмент Смаляцiч баронiцца, гаворыць, што ён не шукае людской славы, пагарджае багаццем i клапоцца толькi аб жыццi на тым свеце; а тое, што Хома палiчыy за iдэi паганскiх пiсьменнiкаy, ён называе алегарычна-сiмвалiчным тлумачэннем бiблiйных i евангельскiх гiсторiй. Далей у «Пасланнi» змяшчаюцца прыклады такiх тлумачэнняy у форме пытанняy i адказаy, прычым вiдаць перайманне вiзантыйска-балгарскае царкоyнае лiтаратуры. У другой палавiне 12-га веку i y пачатку 13-га жыy у Смаленску другi выдатны кнiжнiк — Аyрам Смаленскi, дзеяльнасць якога апiсана яго вучнем Ахрэмам. Аyрам Смаленскi быy вялiкi красамоyца i мастак у маляyнцтве. Ён адчынiy такую школу, што адбiy ycix вучняy у смаленскага духавенства. На яго пропаведзi схадзiyся yвесь горад. За сiмвалiчнае тлумачэнне хрысцiянскiх кнiг духавенства абвiнавацiла яго y epaci i пацягнула y суд, але ён здолеy абаранiцца. Тураyскае княства дало y пiсьменстве знамянiтага Кiрылу Тураyскага (1130—1182 гг.). Сын багатых бацькоy, здольны ад прыроды, вельмi адукаваны i начытаны, ён зжыy свой век манахам-аскетам, над канец жыцця быy архiрэем у Тураве. Гэта быy цiкавы тып нашай iнтэлiгенцыi 12-га веку, слепа пераняyшай iдэалогiю iнтэлiгентаy Вiзантыi. Ён быy праyдзiвы паэт, але здольнасцi свае аддаy выключна царкоyнай творчасцi. Аб народным жыццi таго часу мы можам у яго даведацца толькi там, дзе ён ганьбiць яго за паганства i пры гэтым спамiнае той цi iншы звычай. Так, ведаючы аб анiмiстычным поглядзе народа на раслiны, ён цешыцца, што з пашырэннем хрысцiянства «ужо бо не нарекутся богом древеса...». У адным месцы, пералiчаючы гpaxi людзей, ён прызначае пятнаццатае мытарства тым грэшнiкам, якiя на гэтым свеце «баснi бають». У лiку благiх i брыдкiх спраy, ад якiх трэба адступiцца, ён называе русальныя святкаваiнi. У адной пропаведзi ён мiмавольна адзначае, што народ не вотта любiy хадзтць у хрысцiянскiя цэрквы i г. д. Уславiyся ён якраз cвaiмi пропаведзямi, якiя пicay у форме «слоy», «паyчэнняy», на-мастацку перай-маючы лiтаратурныя спосабы вiзантыйскiх прапаведнiкаy. Перайманне гэтае адбiлася не толью у форме, але нават у выбары тэм.
Спiс лiтаратуры
Гарэцкi М. Гiсторыя беларускай лiтаратуры. Мiнск.,1992.
Доyнар-Запольскi М.В. Асновы дзяржаyнасцi Беларусi. Вiльня.,1919.
Лявон Леyш. Гiсторыя беларускага пiсьменства., Кiеy., 1919.
Лявон Грымак. Беларуская нацыянальнае адраджэнне. Вiльня., 1914.
Опубликовано 26 ноября 2010 года
Новые статьи на library.by:
БЕЛАРУСЬ:
Комментируем публикацию: Развіццё літаратуры на Беларусі 10—12 ст.
подняться наверх ↑
ССЫЛКИ ДЛЯ СПИСКА ЛИТЕРАТУРЫ
По стандарту ВАК Республики Беларусь
Стандарт используется в белорусских учебных заведениях различного типа.
По ГОСТу Российской Федерации
Для образовательных и научно-исследовательских учреждений РФ
Прямой URL на данную страницу для блога или сайта
Полностью готовые для научного цитирования ссылки. Вставьте их в статью, исследование, реферат, курсой или дипломный проект, чтобы сослаться на данную публикацию №1290777433 в базе LIBRARY.BY.
подняться наверх ↑
ПАРТНЁРЫ БИБЛИОТЕКИ рекомендуем!
подняться наверх ↑
ОБРАТНО В РУБРИКУ?
Уважаемый читатель! Подписывайтесь на LIBRARY.BY в VKновости, VKтрансляция и Одноклассниках, чтобы быстро узнавать о событиях онлайн библиотеки.
Добавить статью
Обнародовать свои произведения
Редактировать работы
Для действующих авторов
Зарегистрироваться
Доступ к модулю публикаций