БЕЛАРУСЬ (последнее)
КНЯЖАННЕ УСЯСЛАВА ПОЛАЦКАГА (1044-1101 ГГ.)
Актуальные публикации по истории и культуре Беларуси.
На асобе Рагвалодавага прапраўнука Усяслава сканцэнтравалася шмат легендарных і летапісных вестак. Ён шчыра працаваў на карысць Полацка, баронячы край ад націску суседзяў і нападаючы на суседнія, асабліва Кіеўскія, тэрыторыі. Не ведаў ён, што такое вольны час і адпачынак. Сучаснікі не маглі яго зразумець і не маглі згадзіцца з тым, што гэта звычайны чалавек, як усе. Народ быў перакананы ў тым, што Усяслаў меў у сабе надзвычайную сілу, што ён чараўнік. Існавала паданне, што ён нарадзіўся ад чарадзейства і меў на галаве асаблівы радзімы знак, ад якога і залежала ўся яго цудоўная надзвычайная сіла. Каб не кідаўся людзям у вочы гэты знак, князь-чарадзей заўжды насіў на галаве павязку. Сваім розумам, сваім непакорным, бурным духам князь-чараўнік надоўга застаўся ў народнай памяці.
Пакуль яшчэ жыў Яраслаў Мудры, Усяслаў быў у згодзе з паўднёвымі князямі. Пасля смерці Яраслава (1054 г.) ў валасцях Кіеўшчыны сталі княжыць яго сыны. На кіеўскі пасад сеў найстарэйшы сын Ізяслаў з тытулам вялікага князя, на чарнігаўскі – Святаслаў, на пераяслаўскі – Усевалад. У першыя часы і з імі Усяслаў жыў згодна, нават быў супольнікам у некаторьіх справах паўднёвых князёў.
Аднак на поўдні ў гэты час замест разбітых печанегаў пагрозай для Кіеўшчыны сталі полаўцы. Пачалося зноў з гэтага часу змаганне Полаччыны і Кіеўшчыны, якое працягвалася аж да смерці Усяслава. Вучоныя мяркуюць, што прычынай змагання быў Ноўгарад, які у той час залежаў да Кіева. У 1067-м годзе Усяслаў "вонзі стрекала і отворі врата Новуграду". Узяўшы ў Ноўгарадзе шмат здабычы, вярнуўся Усяслаў у Полацак. Даведаўшыся аб гэтым, паўднёвыя князі – Ізяслаў Кіеўскі, Святаслаў Чарнігаўскі і Усевалад Пераяслаўскі згадзіліся паміж сабою адпомсціць Полаччыне. Яньі сабралі вялікую ўзброеную сілу і пашлі паходам на Менск, які ў той час быў адным з багацейшых прыгарадаў Полацку. Нягледзячы на абарону, мужчыны былі пагалоўна перабіты, а жанчыны і дзеці былі раздадзены як здабыча дружыннікам кіеўскіх князёў. Неўзабаве войска кіеўскіх князёў рушыла далей па рэчцы Нямізе і тут сустрэлася з войскам Усяслававым. Маленькая рэчка 3-га сакавіка 1067 году стала сведкам страшэннай бітвы. Пясняр "Слова аб Ігаравым палку" казаў пра гэта наступным чынам: "На Немізе снопы стелют головамі, молотят цепамі булатнымі, на току жізнь кладут, веют душу от тела. Немігі кровавы брегі не жітом былі посеяны а костьмі сынов русскіх". Войска Усяслава было разбіта. Але не малыя былі страты і кіеўскіх Яраславічаў. У выніку праз нейкі час паўднёвыя князі зазвалі да сябе Усяслава, каб зрабіць з ім згоду. Усяслаў з двума сынамі і невялікаю дружынаю прыйшоў да іх, але князі схапілі яго і сыноў, закавалі ў моцныя кайданы і адвезлі ў палон у Кіеў.
Нядоўга быў чарадзей-князь у парубе. На другі год палону Усяслава кіеўскі князь Ізяслаў павінен быў спешна ісці паходам на полаўцаў, якія пачалі руйнаваць паўднёвыя землі Кіеўскай Русі. Полаўцы разбілі войскі князя, і абураныя кіеўляне сталі супраць свайго князя, прагналі яго, вызвалілі князя-чарадзея і запрасілі яго на кіеўскі пасад замест Ізяслава, парушыўшы, такім чынам, традыцыю замяшчэння кіеўскага пасаду Яраславічамі. На гэтым пасадзе быў Усяслаў сем месяцаў. Ён не лічыў сваё становішча моцным, бо не меў тут такой сувязі з масамі, якую меў на бацькаўшчыне.
Прагнаны з кіеўскага пасаду Ізяслаў звярнуўся за дапамогаю да польскага караля Баляслава. Апошні з польскімі войскамі з'явіўся ў Кіеўшчыне, каб пасадзіць Ізяслава на пасаду. Кіеўскае войска выйшла насустрач і стала пад Белгарадам. Але, не жадаючы пачынаць справу, якая магла і не мець карысці, Усяслаў кінуў войска і ўначы ўцёк у далёкую Полаччыну, дзе яго чакала падтрымка.
Ізноў пайшло змаганне паміж Полаччынаю і Кіеўшчынаю, паміж Рагвалодавымі ўнукамі, Ізяславічамі і Уладзімеравым племем –Яраславічамі. Сярод апошніх быў і Уладзімір Манамах, сын Усевалада Пераяслаўскага. Многа разоў пад яго кіраўніцтвам злучаліся паўднёвыя князі, каб руйнаваць Полацкую тэрыторыю, каб палоннікамі, узятымі з яе абшараў, запаўняць паўднёвыя рынкі. Два разы ўдавалася Яраславічам прагнаць Усяслава з полацкага пасаду, але ён зноў і зноў вяртаўся ў Полаччыну, бо яго падтрымлівалі палачане.
Апошні паход на полацкую зямлю адбыўся ў 1084 г. Уладзімір Манамах сабраў вялізнае войска і павёў яго на поўнач. Мінск быў зруйнаваны дашчэнту. Гэтым паходам, здаецца, і скончылася барацьба Усяслава з Яраславічамі. Полацкі князь быў ужо вельмі стары і пасля 57 год княжання ён памёр. Пад 1101 годам у летапісе запісана: "Преставіся Всеслав Полотьскій князь, месяца апріля в 14 день, в 9 час дне, в среду".
ЛІТАРАТУРА
Ігнатоўскі У.М. Кароткі нарыс гісторыі Беларусі. -Мн, Беларусь, 1992 г.
Абецэдарская А.Л., Брыгадзін П.І., Жылуновіч Л.А. Гісторыя Беларусі. Пад рэд. Каханоўскага А.Г. -- Мн, Экаперспектыва, 1996 г.
Касцюк М.П., Ісаенка І.Ф., Штыхаў Г.В. Нарысы гісторыі Беларусі. -- Мн, Беларусь, 1994 г.
Пакуль яшчэ жыў Яраслаў Мудры, Усяслаў быў у згодзе з паўднёвымі князямі. Пасля смерці Яраслава (1054 г.) ў валасцях Кіеўшчыны сталі княжыць яго сыны. На кіеўскі пасад сеў найстарэйшы сын Ізяслаў з тытулам вялікага князя, на чарнігаўскі – Святаслаў, на пераяслаўскі – Усевалад. У першыя часы і з імі Усяслаў жыў згодна, нават быў супольнікам у некаторьіх справах паўднёвых князёў.
Аднак на поўдні ў гэты час замест разбітых печанегаў пагрозай для Кіеўшчыны сталі полаўцы. Пачалося зноў з гэтага часу змаганне Полаччыны і Кіеўшчыны, якое працягвалася аж да смерці Усяслава. Вучоныя мяркуюць, што прычынай змагання быў Ноўгарад, які у той час залежаў да Кіева. У 1067-м годзе Усяслаў "вонзі стрекала і отворі врата Новуграду". Узяўшы ў Ноўгарадзе шмат здабычы, вярнуўся Усяслаў у Полацак. Даведаўшыся аб гэтым, паўднёвыя князі – Ізяслаў Кіеўскі, Святаслаў Чарнігаўскі і Усевалад Пераяслаўскі згадзіліся паміж сабою адпомсціць Полаччыне. Яньі сабралі вялікую ўзброеную сілу і пашлі паходам на Менск, які ў той час быў адным з багацейшых прыгарадаў Полацку. Нягледзячы на абарону, мужчыны былі пагалоўна перабіты, а жанчыны і дзеці былі раздадзены як здабыча дружыннікам кіеўскіх князёў. Неўзабаве войска кіеўскіх князёў рушыла далей па рэчцы Нямізе і тут сустрэлася з войскам Усяслававым. Маленькая рэчка 3-га сакавіка 1067 году стала сведкам страшэннай бітвы. Пясняр "Слова аб Ігаравым палку" казаў пра гэта наступным чынам: "На Немізе снопы стелют головамі, молотят цепамі булатнымі, на току жізнь кладут, веют душу от тела. Немігі кровавы брегі не жітом былі посеяны а костьмі сынов русскіх". Войска Усяслава было разбіта. Але не малыя былі страты і кіеўскіх Яраславічаў. У выніку праз нейкі час паўднёвыя князі зазвалі да сябе Усяслава, каб зрабіць з ім згоду. Усяслаў з двума сынамі і невялікаю дружынаю прыйшоў да іх, але князі схапілі яго і сыноў, закавалі ў моцныя кайданы і адвезлі ў палон у Кіеў.
Нядоўга быў чарадзей-князь у парубе. На другі год палону Усяслава кіеўскі князь Ізяслаў павінен быў спешна ісці паходам на полаўцаў, якія пачалі руйнаваць паўднёвыя землі Кіеўскай Русі. Полаўцы разбілі войскі князя, і абураныя кіеўляне сталі супраць свайго князя, прагналі яго, вызвалілі князя-чарадзея і запрасілі яго на кіеўскі пасад замест Ізяслава, парушыўшы, такім чынам, традыцыю замяшчэння кіеўскага пасаду Яраславічамі. На гэтым пасадзе быў Усяслаў сем месяцаў. Ён не лічыў сваё становішча моцным, бо не меў тут такой сувязі з масамі, якую меў на бацькаўшчыне.
Прагнаны з кіеўскага пасаду Ізяслаў звярнуўся за дапамогаю да польскага караля Баляслава. Апошні з польскімі войскамі з'явіўся ў Кіеўшчыне, каб пасадзіць Ізяслава на пасаду. Кіеўскае войска выйшла насустрач і стала пад Белгарадам. Але, не жадаючы пачынаць справу, якая магла і не мець карысці, Усяслаў кінуў войска і ўначы ўцёк у далёкую Полаччыну, дзе яго чакала падтрымка.
Ізноў пайшло змаганне паміж Полаччынаю і Кіеўшчынаю, паміж Рагвалодавымі ўнукамі, Ізяславічамі і Уладзімеравым племем –Яраславічамі. Сярод апошніх быў і Уладзімір Манамах, сын Усевалада Пераяслаўскага. Многа разоў пад яго кіраўніцтвам злучаліся паўднёвыя князі, каб руйнаваць Полацкую тэрыторыю, каб палоннікамі, узятымі з яе абшараў, запаўняць паўднёвыя рынкі. Два разы ўдавалася Яраславічам прагнаць Усяслава з полацкага пасаду, але ён зноў і зноў вяртаўся ў Полаччыну, бо яго падтрымлівалі палачане.
Апошні паход на полацкую зямлю адбыўся ў 1084 г. Уладзімір Манамах сабраў вялізнае войска і павёў яго на поўнач. Мінск быў зруйнаваны дашчэнту. Гэтым паходам, здаецца, і скончылася барацьба Усяслава з Яраславічамі. Полацкі князь быў ужо вельмі стары і пасля 57 год княжання ён памёр. Пад 1101 годам у летапісе запісана: "Преставіся Всеслав Полотьскій князь, месяца апріля в 14 день, в 9 час дне, в среду".
ЛІТАРАТУРА
Ігнатоўскі У.М. Кароткі нарыс гісторыі Беларусі. -Мн, Беларусь, 1992 г.
Абецэдарская А.Л., Брыгадзін П.І., Жылуновіч Л.А. Гісторыя Беларусі. Пад рэд. Каханоўскага А.Г. -- Мн, Экаперспектыва, 1996 г.
Касцюк М.П., Ісаенка І.Ф., Штыхаў Г.В. Нарысы гісторыі Беларусі. -- Мн, Беларусь, 1994 г.
Опубликовано 25 ноября 2010 года
Новые статьи на library.by:
БЕЛАРУСЬ:
Комментируем публикацию: КНЯЖАННЕ УСЯСЛАВА ПОЛАЦКАГА (1044-1101 ГГ.)
подняться наверх ↑
ССЫЛКИ ДЛЯ СПИСКА ЛИТЕРАТУРЫ
По стандарту ВАК Республики Беларусь
Стандарт используется в белорусских учебных заведениях различного типа.
По ГОСТу Российской Федерации
Для образовательных и научно-исследовательских учреждений РФ
Прямой URL на данную страницу для блога или сайта
Полностью готовые для научного цитирования ссылки. Вставьте их в статью, исследование, реферат, курсой или дипломный проект, чтобы сослаться на данную публикацию №1290696678 в базе LIBRARY.BY.
подняться наверх ↑
ПАРТНЁРЫ БИБЛИОТЕКИ рекомендуем!
подняться наверх ↑
ОБРАТНО В РУБРИКУ?
Уважаемый читатель! Подписывайтесь на LIBRARY.BY в VKновости, VKтрансляция и Одноклассниках, чтобы быстро узнавать о событиях онлайн библиотеки.
Добавить статью
Обнародовать свои произведения
Редактировать работы
Для действующих авторов
Зарегистрироваться
Доступ к модулю публикаций