Актуальные публикации по истории и культуре Беларуси.
Адраджэнне ў ВКЛ 0 за 24 часа
Рэнесанс (франц. Renaissance), эпоха станаўлення духоўнай культуры Новага часуўЗах., Цэнтр., Паўн. i Усх. Еўропе (14 — 1-я пал. 17 ст.), у т.л. ў ВКЛ. Тэрмінам А. абазначаюцца таксама грамадска-культ. рухі ў гісторыі некат. народаў, у т.л. славянскіх, якія знітаваны з агульным духоўным i паліт. уздымам у больш раннія ці познія пе-рыяды, вызв. барацьбой, абуджэннем нац. свядомасці, станаўленнем дзяржаўнас-ці (балгарскае, чэшскае, бел. i інш. А.).
Род Адзінцэвічаў у ВКЛ 0 за 24 часа
Адынцэвічы, княжацкі род уласнага герба «Адынец». Верагодна, паходзілі ад полацкіх або друцкіх князёў. У адным з супрасльскіх рукапісаў змешчаны ўласны радавод А., у якім прыведзены малаверагодныя звесткі пра паходжанне роду. Згодна з ім, родапачынальнік Іван Адзінец прыбыў «з Немец» i княжыў у Друцку. Ён меў сына Міхаіла i ўнука Андрэя. Апошні пакінуў сыноў Фёдара i Аляксандра і дачку.якая стала жонкай вял. князя ВКЛ Жыгімонта Кейстутавіча. Род А. згас у канцы 16—пач. 17 ст.
Род Агінскіх у ВКЛ 0 за 24 часа
Княжацкі родуласных гер-баў«Агінец» («Брама») i «Агінскі». Сваё паходжанне выводзілі ад Рурыкавічаў (казельская галіна чарнігаўскіх князёў). Паводлеінш. вергіііхродапачынальнік — смаленскі кн. Іван Васілевіч Глушонак, які ў пач. 1480-х г. перайшоў да вял. князя маскоўскага Івана III. Сыны Глу-шонка, Дзмітрый i Іван, засталіся ў ВКЛ i заснавалі роды Пузынаў А. Дзмітрый (упершыню ўпамінаецца ў 1486, памёр у пач. 16 ст.) атрымаўад вял. князя ВКЛ Аляксандра маёнтак Агінты каля Коўна. Яго сын Багдан Дзмітрыевіч Глушонак (памёр у 1542) у 1510 атрымаў пацвяр-джэнне правоў на Агінты. Верагодна, ён першы пачаўужываць прозвішча А. (так у тастаменце 1555 названа яго ўдава). Сыны Багдана Мацвей (памёр у 1564) i Фёдар (памёру 1575) упершыню згадва-юцца ў дакументах 1547 як князі А. з дадаткам да прозвішча «з Казельска». Удзярж. актах ВКЛ А. называюцца кня-зямі з 1547, у кароннай метрыцы — з 1628. У 17 ст. род А. падзяліўся на 2 лі-ніі — старэйшую, якая ў 17—пач. 19 ст. ўжывала графскі тытул, i малодшую — браслаўскую, якая страціла княжацкі тытул. Княжацкі тытул старэйшай лініі пацверджаны ў Польшчы ў 1821,у Расіі — у 1868. Былі правасл. веравызнання, у 17 ст. прынялі каталіцтва. Мелі маёнткі Маладзечна, Залессе, Бобр, Бялынічы i інш.
Род Абрамовічаў у ВКЛ 2 за 24 часа
Абрагамовічы, шляхецкі род герба «Любіч» зменены, або «Ястрабец» зменены. Родапачы-нальнік Абрам Мацкевіч, дзяржаўца відзаўскі, у пач. 16 ст. атрымаў ад віленскага біскупа Яна пацвярджэнне на 4 валокі зямлі ў Дуброўне каля Ліды. Меў сыноў Станіслава і, магчыма, Якуба i Юзафа Ждана. У мужчынскай лініі род згасу 1867.
Царкоўныя i этнаканфесіянальныя адносіны, сацыяльнае становішча і мастацтва ў ВКЛ 0 за 24 часа
Ва ўсёй Усх. i Цэнтр. Еўропе ВКЛ вызначалася асабліва складанай царкоўна-канфесіянальнай сістэмай. Канфесіянальныя ўплывы i традыцыі асн. этнічных груп насельніцтва ВКЛ, a таксама знешнецаркоўныя, a ў пэўнай ступені i паліт. сувязі правасл. i каталіцкай іерархіі з канстанцінопальскай патрыярхіяй i рымскай курыяй, царкоўнымі i кіруючымі коламі суседніх дзяржаў (у першую чаргу Польшчы i Вял. княства Маскоўскага) надавалі шматлікім гіст. даследаванням гэтай сферы нац.-паліт. i царкоўна-амбіцыёзныя адценні.
Сацыяльна-эканамічная гісторыя ВКЛ 0 за 24 часа
Навук. вывучэнне гісторыі сялянства ВКЛ, абшчыны, аграрнай рэформы 16 ст., зямельнай уласнасці пачалося гал.ч. з 1860-х г. падуплывам адмены прыгонніцтваў Расіі, іншых паліт. i сац.-эканам. зрухаў (Леонтовнч Ф.Й. Крестьяне Юго-Западной Росспп по лшовскому праву XV н XVI столе-тмй //Унмверснтетскме мзвестмя. Кмев, 1863. № 1; Яго ж. Крестьянскмй двор в Лнтовско-Русском государстве. Вып. 1-3. СПб., 1897-98; Владмммрскмй-Буданов М.Ф. Кресть-янское землевладенме в Западной Россмм до половкны XVI в. // Чтення в Мстормческом обіцестве Нестора-Летопнсца. Кнев, 1892. Кн. 7; Довнар-Запольскмй М. Очеркн по орга-ннзацнм западно-русского крестьянства в XVI веке. Кнев, 1905; Пмчета В.Н. Аграрная реформа Смгнзмунда-Августа в Лшовско-Русском государстве. Ч. 1-2. М., 1917).
Палітычная гісторыя ВКЛ 0 за 24 часа
У 2-й пал. 19-пач. 20 ст. вызначыліся асн. тэмы паліт. гісторыі ВКЛ, якія i цяпер прыцягваюць увагу даследчыкаў, з'яўляюцца аб'ектам дыскусій. Акрамя М.С.Грушэўскага, І.І.Лапы, М.К.Любаўскага, У.Ц.Пашуты, У.І.Пічэты, А.Я.Праснякова, Б.М.Флоры, Г.Л.Харашкевіч шмат увагі аддавалі міжнар. адносінам аўтары абагульняльнай працы «Польшча i Літва ў гістарычных адносінах» (Polska i Litwa w dziejowym stosunku. Kraków, 1914), О.Галецкі (Halecki 0. Dzieje unii jagiellońskiej. T. 1-2. Kraków, 1919-20), Л.Калянкоўскі (Kolankowski L. Dzieje Wielkiego Księstwa Litewskiego za Jagiellonów. T. 1. Warszawa, 1930; Яго ж. Polska Jagiellonów: Dzieje polityczne. Lwów, 1936), Г.Пашкевіч (Paszkiewicz H. Jagellonowie a Moskwa. T. 1. Warszawa, 1933), А.Шапака (Lietuvos istorija. Kaunas, 1936; Śapoka A. Lietuva ir Lenkija po 1569 m. unijos. Kaunas, 1938), Х.Ябланоўскі (Jabłonowski H. Westrussland zwischen Wilna und Moscau. Leiden, 1955), С.М.Кучынскі (Kuczyński S.Ć. Studia z dziejów Europy Wschodniej X-XVII w. Warszawa, 1965), К.Яблонскіс (Jablonskis K. Lietuvos valstybes ir teises istorija XIV a. iki XVI a. vidurio. Vilnius, 1971), З.Івінскіс (Ivinskis Z. Lietuvos istorija i ki Vytauto Didżiojo mirties. Roma, 1978), М.Косман (Kosman M. Historia Białorusi. Wrocław etc, 1979), Е.Ахманскі (Ochmański J. Dawna Litwa. Olsztyn, 1986; Яго ж. Historia Litwy. 3 wyd. Wrocław etc, 1990),С.Ровел (RowellS.C. Lithuania ascending: a pagan empire within East-Centrel Europę, 1215-1345. Cambridge etc, 1994), Г.Віснер (Wisner H. Litwa: Dzieje państwa i narodu. Warszawa, 1999), Ю.Бардах (Bardach J. Studia z ustroju i prawa Wielkiego Księstwa LitewskiegoXIV-XVII wieku. Białystok; Warszawa, 1970; Bardach J., Leśnodorski B., Pietrzak M. Historia ustroju i prawa polskiego. 5 wyd. Warszawa, 2000), Э.Гудавічус (Gudavićius E. Lietuvos istorija nuo seniausią Іаікц iki 1569 metą. Vilnius, 1999), Г.Лаўмянскі (Łowmiański H. Polityka Jagiellonów. Poznań, 1999), Т.Баранаўскас (Bara-nauskas T. Lietuvos valstybes iśtakos. Vilnius, 2000).
Абагульняльныя працы па гісторыі ВКЛ 0 за 24 часа
Гісторыя ВКЛ здаўна прыцягвала ўвагу гісторыкаў-медыявістаў розных краін, навук. школ i кірункаў. Першыя абагульняльныя працы па гісторыі Беларусі i Літвы 13-16 ст. ці, у больш шырокім кантэксце, па гісторыі ВКЛ сталі з'яўляцца яшчэ ў часы яго дзярж. станаўленя. Гэту гістарыяграфію можна падзяліць на некалькі перыядаў. Крытэрыі падзелу - выразныя змены ў тэматыцы, грамадска-паліт. i этнасацыяльнай ангажыраванасці, пануючых жанрава-стылявых формах. Першы перыяд звязаны гал. ч. з развіццём агульнадзярж. летапісання ў ВКЛ. Ён завяршыўся ў 2-й пал. 16 ст. з узнікненнем хронік i твораў новых літ.-п'ст. тыпаў («Хроніка» М.Стрыйкоўскага i інш.), пашырэннем арыгінальнай і перакладной гіст. пісьменнасці, прызначанай пераважна для свецкіх колаў. У фар-міраванні гіст., сац. i паліт. свядомасці ўсё большую ролю пачала адыгрываць друкаваная прадукцыя. Варта параўнаць у гэтым сэнсе 2 блізкія па сваёй тэматыцы працы Стрыйкоўскага. Яго «Хроніка польская, літоўская, жамойцкая i ўсёй Русі» («Która przedtem nigdy świata nie widziała Kronika polska, litewska, żmódzka i wszystkiej Rusi», Каралявец, 1582; 2 выд., т. 1-2, Варшава, 1846) надоўга стала найб. вядомым і аўтарытэтным у ВКЛ гіст. творам.
Нарматыўныя крыніцы канца 16-18 ст. у ВКЛ 0 за 24 часа
Вял. пласт дакунентаў i наратыўных матэрыялаў дазваляе даследаваць розныя аспекты гіст.-культурных працэсаў. У канцы 16-18 ст. на змену агульнадзярж. бел.-літ. лета-пісам прыйшлі больш абмежаваныя na зместу, але новыя па сваёй жанравай форме, сац. тэндэнцыях мясц. летапісы, гар. хронікі. [Агляд гар. хронік гл.: Улаіцнк Н.Н. Введенме в мзученме белорусско-лм-товского летопмсанмя. М.,1985. С. 173-236. Публі-кацыі: Хронмка белорусского города Могялева. Собранная м пмсанная А.Трубнмцкмм... продолжен-ная его сыном М.Трубннцкмм / Пер. Н.Гортынскнй. М., 1887; Запмскм мгумена Ореста// АС. 1867,1871. Т. 2,5;Летопмсь г. Втебска...//Сапунов А.П. Вн-тебская старпна. Вшебск, 1883. Т. 1; Сборннклето-пмсей, относяідмхся к мстормм Южной н Западной Русм... Кмев, 1888; ПСРЛ. 1975. Т. 32. Апошнія вы-данні Баркулабаўскага летапісу 17 ст. з камента-рыямі: Мальцев А.Н. Баркулабовская летопнсь // АЕ, 1960. М.,1962; Помнікі старажытнай беларускай пісьменнасці. Мн., 1975; Вайтовіч Н.Т. Баркулабаўскі летапіс. Мн., 1977; ПСРЛ. 1975. Т. 32]. Пабольшала цікавасць да хранографаў,у якіх гісторыя слав. народаў звязвалася з сусветнай i стараж. спадчынай. У спісах i друкаваных выданнях распаў-сюджваліся ў Беларусі i Літве папулярныя хронікі i інш. п'ст. творы вядомых гісторыкаў ВКЛ - М.Стрыйкоўскага, А.Гваньіні, пазней Ш.Старавольскага, А.Каяловіча, Я.Сця-бельскага.
Дакументы па царкоўнай гісторыі канца 16-18 ст у ВКЛ 0 за 24 часа
У канцы 16-18 ст. на тэр. ВКЛ існавала найбольш складаная ва Усх. Еўропе канфесіянальная структура. Рэліг. адносіны адлюстроўвалі гіст. традыцыі, узровень духоўнага развіцця грамадства, палітыку вярх. улады, духоўнай іерархіі, уплывы некат. замежных дзяржаў, пазіцыю розных пластоў насельніцтва, функцыі царк. арг-цый. Асн. хрысціянскімі цэрквамі ВКЛ, дзейнасць якіх асветлена многімі дакумент. публікацыямі, былі праваслаўная [АВАК. 1889, 1908-09, 1915. Т. 16, 33-34, 39; Акты Южной н Западной Россмч. 1861-63. Т. 1-3; Архнв Юго-Западной Росснм. 1859,1871-83. Ч. 1, т. 1,4-6; АС. 1867,1869-1904. Т. 1-4,6-14; АЗР. 1848-53. Т. 3-5; Kulesza A. Wiara prawosławna. Wilno, 1704; Harasiewicz M. Annales ecclesiae Ruthenicae. Leopoli, 1862; Будмловкч A.C. Перечневая опксь недвмжнмым цер-ковным нменням западно-русской церквм [за Х-ХІХ вв.]. Варшава, 1882; Матермалы для мстормм Полоцкой епархмн. Ч. 1 // Сапунов А.П. Внтебская старнна. Внтебск, 1888. Т. 5; Голубев С.Т. Матермалы для нстормм Западно-Россмйской церквн (XVIH в.)// Чтенмя в нст. о-ве Нестора-летопнсца. Кнев, 1895-96. Кн. 9-10; Опмсанне документов архмва западно-русскмх унматскпх мнтрополмтов. СПб.,1897. Т. 1; Памятннкн православня м русской народностм в Западной Россмм в XVII—XVIII вв. Т. 1. Акты по мсторпм за-гранмчных монастырей Кневской епархмм XVII-XVIII вв. Ч. 1-3. Кнев, 1905; Беднов В.А. Православная церковь в Польше м Лмтве (no Volumina Legum). Екатермнослав, 1908], каталіцкая [АЗР. 1846. Т. 1; АС. 1867. Т. 1-2; БЭФ. 1959-61. Т. 1-2; НЮМ. 1888-98. Вып. 18-27; Сапунов А.П. Вмтебская стармна. 1883, 1885. Т. 1, 5; Соцмально-полн-тнческая борьба народных масс Белорусснн: Конец XIV B.-1648 r. Т. 1. Мн., 1988; Litегае annae Societatis Jesu
ПАРТНЁРЫ БИБЛИОТЕКИ рекомендуем!
ОБРАТНО В РУБРИКУ?
LIBRARY.BY - это электронная онлайн библиотека. Мы собираем научные и литературные авторские произведения Загрузить свои работы
При использовании материалов библиотеки обязательно ставьте обратную активную гиперссылку на источник.
Добавить статью
Обнародовать свои произведения
Редактировать работы
Для действующих авторов
Зарегистрироваться
Доступ к модулю публикаций