М Ы   П Р Е Д О С Т А В Л Я Е М   Т О Л Ь К О    К А Ч Е С Т В Е Н Н У Ю   И Н Ф О Р М А Ц И Ю

Минская коллекция рефератов (www.library.by/shpargalka) Основана в 1999 году

Телефон минского офиса: 8 (029) 777-57-90 (МТС)

ON/OFF:          

РЕФЕРАТЫ ЗДЕСЬ:

Белорусская история
Белорусская литература
Белорусский язык
Белорусская культура
Авиация
Астрономия
Автомобили
Английский язык
Архитектура
Биографии знаменитостей
Биология
Бухгалтерия и аудит
Военное дело
География
Дизайн
Иностранные языки
Интернет
Искусство
История
Компьютеры
Культурология
Лингвистика
Литература
Маркетинг и реклама
Математика
Медицина
Музыка
Немецкий язык
Образование и обучение
Политология
Право
Программирование
Психология
Разное
Религия
Сексология
Сельское хозяйство
Спорт
Технологии
Физика
Философия
Химия
Экология
Экономика
Начало
ПЛАТНЫЕ YСЛYГИ:

Заказать реферат\курсовую

"Шпаргалка" рекомендует...

ГІСТОРЫЯ БЕЛАРУСКАЙ АРХІТЭКТУРЫ

ИСТОЧНИК: СЛУЖБА ИНФОРМАЦИИ BELSONET

КАЧЕСТВО РАБОТЫ: 67%

 

 



Уводзiны

За часы свайго iснавання беларускi народ ствары· выдатную i самабытную спадчыну. Архiтэктура,якой i прысвячаецца дадзеная работа,з'я·ляецца яе саста·ной часткай i займае сярод помнiка· матэрыяльнай i духо·най культуры асобнае месца.Чаму? Менавiта · архiтэктуры больш чым у якой iншай сферы чалавечай дзейнасцi адлюстравана ·ся гiсторыя чалавецтва:не толькi яго iдэалогiя,сацыяльна-палiтычнае жыцце,але i эканамiчнае развiцце грамадства.Тут дарэчы,я лiчу можна прыгадаць словы Вiктара Гюго: "з самага пачатку стварэння свету i да канца 16 ст. хрысцiянскай эры дойлiдства было вялiзнай кнiгай чалавецтва,асно·най формулай,што вызначала чалавека на ·сiх узро·нях яго развiцця."

Нягледзечы на вялiкiя страты падчас шматлiкiх разбуральных война·,на Беларусi захавалася мноства непа·торных па сваей прыгажосцi i арыгiнальнаму архiтэктурнаму рашэнню помнiка·.Мэта маей работы-прасачыць гiсторыю развiцця буда·нiцтва на пркацягу з 9 па 17 ст.Выявiць уплы· эканамiчнага стану краiны i яе палiтычных адносiн,адносiн з iншымi дзяржавамi на развiццё буда·нiцтва.Разгледзець эвалюцыю буда·нiчых матэрыяла· i тэхналогiю iх выраблення.Паспрабаваць зрабiць агляд старажытнай цагельнi i тэхнiку кладкi старажытных дойлiда·.Расказаць гiсторыю кафлянай печы,закрану·шы стана·ленне беларускага кафлярства.Таксама асвяцiць часткова дзейнасць буда·нiчых арцеля· i паспрабаваць разгледзець асаблiвасцi будавання беларускiх шэдэ·ра· архiтэктуры,якiя па сённяшнi дзень цiкавяць сваёй прыгажосцю i арыгiнальнасцю шматлiкiх турыста·.

I.Гiсторыя развiцця архiтэктуры на тэрыторыi Беларусi на працягу 9-17 ст.

Першабытныя людзi працавалi i жылi · прыроднай прасторы пад адкрытым небам,у засенi дрэ·,у прымiты·ных будынах альбо · пячорах.З часам яны навучылiся ·зводзiць будынкi,ствараць так званую архiтэктурную прастору,якая не проста абмежавана сценамi i дахам,але i эстэтычным развiццём асобы.Гэтую прастору людзi дзеля зручнасцi абсталё·ваюць рознымi рэчамi.Розныя тыпы будынка· з'я·ляюцца асновай архiтэктурнага асяроддзя Беларусi:iснавалi гаспадарчыя i жылыя пабудовы;абарончыя;культавыя (храмы,касцелы).Да 10 ст. архiтэктура Кiе·скай Русi-першай дзяржавы ·сходнiх славян-была цалкам дра·лянай.Пасля таго як кiе·скi князь Уладзiмер у 988 г. прыня· новую дзяржа·ную рэлiгiю-хрэсцiянства,у Кiе· прыбылi i першыя вiзантыйскiя дойлiды.Грэчаскiя дойлiды былi знакамiтымi ва ·сiм хрысцiянскiм свеце.Яны прынеслi на Русь сiстэму крыжова­купальнага храма.У часы пра·лення славутага князя Усяслава,празванага Чарадзеям(прыкладна памiж 1044 i 1066 гг.)была пабудавана Полацкая Сафiя.У Полацкай Сафii ·васоблена моц i ·плывовасць Полацкага княства.Як i Кiе·ская,Полацкая Сафiя была гало·ным грамадскiм будынкам у горадзе. Тут прымалi замежных пасло·,аб'я·лялi вайну i заключалi мiр,тут жа знаходзiлася князская скарбнiца i бiблiятэка.Назначэнне гэтага будынка паказвае пячатка горада з надпiсам:"Печаць Полачья i святой Сафii".

Ня·мольны час не захава· велiчнага храма.

Сафiя шмат разо· перабудо·валася i дайшла да нас у выглядзе,набытым у 18 ст.Ад першапачатковага будынка засталiся памуркi,рэшткi слупо·,часткi сцен,якiя ·вайшлi · аб'емы храма · 18 ст."Полацкая Сафiя зроблена з тонкай,добра абпаленай,квадратнай,ярка-чырвонай цэглы та·шчыней 3-4 см.Такая цэгла · буда·нiчай лiтаратуры называецца плiнфай. У Беларусi плiнфа ·жывалася да канца 17 ст.Клалi яе · муро·ку на спецыяльнай рамчыне з вапны i дробнато·чанай цэглы-цамянкi.Цамянка надавала трываласць i ружовы колер..."

Зараз Сафiйскi сабор адно·лены i прыстасаваны пад канцэртную залу. У падземных стварэннях,дзе добра вiдаць муро·кi 11 ст.,арганiзаваны археалагiчны музей.Але ж звернемся да гiсторыi.

У 12 ст. Полацк па-ранейшаму самы вялiкi i эканамiчна ·сталяваны горад на тэрыторыi Беларусi.Аднак узнiкаюць i развiваюцца новыя гарады,цэнтры невялiкiх,але незалежных княства·.Падзел Полацкай зямлi на асобныя невялiкiя княствы,аслабленне князскай улады,узрастанне ролi веча-усё гэта адбiлася на развiццi форма· буда·нiцтва.У ролi заказчыка· цяпер ужо выступаюць не толькi князi,але i духавенства.Патрабаваннi на Беларусi да царко·ных будынка· таксама змянiлiся,бо палiтычныя мэты паступова саступаюць эканамiчным.Расце колькасць манастыро·,а замест шматслуповых вялiкiх храма· узводзяцца бажнiцы з шасцю апорнымi слупамi.

У першай палове 12 ст. у Полацку склалася самастойная архiтэктурная школа. Полацкiя дойлiды выпрацавалi сваю буда·нiчую тэхнiку i форму будынка.Яна захавала старада·нюю муро·ку са "схаваным радам",хаця ·се суседнiя княствы ад яе на той час ужо адмовiлiся.Асно·ныя рысы,выпрацаваныя полацкiмi дойлiдамi ·васабляе помнiк у Полацку-Спаса-Прэабражэнская царква Ефрасiне·скага манастыра,якi бы· пабудаваны памiж 1128 i 1156 гг. дойлiдам iванам. iснуе павер'е,што сама Ефрасiння Полацкая,якая шмат зрабiла для развiцця пiсьменнасцi · Полацку,i была iнiцыятарам буда·нiцтва гэтай царквы.Храм знаходзiцца на высокiм беразе ракi Палаты.Пачатковы выгляд яго значна змянi·ся пасля рамонту · 19 ст.Храм мае невялiкiя памеры.

Разам з полацкай архiтэктурнай школай iснавала iншая,больш прагрэсi·ная па сваiм будынкам-гродзенская.Прыкладам работы вучня· гэтай школы з'уляецца Каложская царква.Размясцiлася яна над Нёманам на высокiм пагорку.З да·нiх часо· гэта мясцовасць мела назву Каложа.Згодна са старым паданнем "Князь Вiта·т пасялi· тут палонных аднаго з прыгарада· Пскова,якi называ·ся Каложай."Ня·мольны час нанес значныя страты гэтаму ·нiкальнаму помнiку.У сярэдзiне 19 ст.бераг бы· падмыты вадой i ·ся па·днёвая сцяна,а з ёй i частка усходняй абрынулiся · Нёман.Будынак адносiцца да шасцiслупных храма· крыжовакупальнай сiстэмы.Пры буда·нiцтве храма выкарысто·валася цэгла i плiнфа. Я лiчу,што цiкава будзе даведацца пра фасад царквы:паверхня сцен адпалявана рознакаляровымi камяннёвымi крыжамi."Часам здаецца,што сцены ·прыгожаны каменнымi i керамiчнымi ·стойкамi цёплых колера·,зiхацяць кашто·нымi камянямi асаблiва пасля веснавога дажджу,калi · сонечных праменнях на керамiчных плiнфах i валунах успыхваюць каляровыя вясёлкi."

Гродзенскiя майстры будавалi не толькi бажнiцы.Яны ·звялi мураваны князскi палац,рэшткi якога захавалiся на Замкавай гары · Гродне.

У 11-13 ст. у Цэнтральнай i Заходняй Еуропе,а таксама · Скандынавii бы· распа·сюджаны тып абаронных збудавання·.Такiя вежы · 13 ст. увайшлi · абарончую сiстэму беларускiх гарадо·.Больш дасканаламу тыпу ·збраення спрыялi складаныя ваенныя i палiтычныя абставiны."З усiх старон накацiлася варожая навала.Мангола-татарская арда,зруйнава·шы многiя ·сходнеславянскiя княствы,закранула часткова i тэрыторыю Беларусi.Татарская арда ·дзельнiчала · мiжусобных войнах i не раз iх бачылi пад сценамi Навагрудка.Яшчэ большая небяспека пагражала захаду i по·начы.На пачатку 13 ст.частку прыбалтыйскiх плямён i iх земля· захапi· Лiвонскi ордэн,i толькi перамога Аляксандра Не·скага прыпынiла яго экспансiю на ·сход.На былых прускiх землях ста· валадарыць Тэ·тонскi ордэн-самы люты вораг славян."Усе гэта прымушала нашых продка· удасканальваць абарончыя збудаваннi.

Абарончыя вежы былi ·зведзены · Бярэсце,Гароднi,Тураве i iнш. гарадах.Але да нашых дзен дайшла толькi Камянецкая крэпасць.Яна знаходзiцца · горадзе Камянцы Брэсцкай вобласцi i стаiць на высокiм беразе ракi Лясной.Складзена вежа з вялiка-памернай цэглы цёмна-чырвонага i жа·таватага колеру,якая на адным з шырокiх бако· мае барозны.Такая цэгла ·жывалася на тэрыторыi Беларусi з 13 да канца 17 ст. i атрымала назву пальчатка.Пры яе буда·нiцтве дойлiды ·першыню выкарысталi элементы цаглянай готыкi.Цяпер Камянецкая вежа ператворана · фiлiал Брэсцкага краязна·чага музея i стала месцам турысцкiх экскурсiй.

У 14 ст. беларускiя землi разам з лiто·скiмi i большай часткай украiнскiх увайшлi · новую дзяржаву-ВКЛ.Утварэнне ВКЛ-вынiк унутранага сацыяльнаэканамiчнага i палiтычнага жыцця часткi заходнiх земля· Кiе·скай Русiбыло паскорана iншаземнай агрэсiяй.Толькi разам можна было адбiцца ад крыжацкай i татарскай навалы,захаваць сваю незалежнасць,культуру i мову. З ростам эканамiчных адносiн памiж гарадамi ·мацо·ваюцца i культурныя сувязi.Бязлiтасная,сацыяльная i нацыянальная барацьба,шматлiкiя войны зрабiлi вялiкi ·плы· на буда·нiцтва гарадо· i архiтэктуру наогул.Вялiкую ·вагу аддавалi буда·нiцтву гарадскiх вежа·,палаца·,абарончых храма·. У гэты час фармiруецца новая планiровачная структура гарадо· з дзвума адмiнiстратыйнымi цэнтрамi-замкам i вежай.Дарогi,якiя вялi да замка i рынкавай плошчы,з'я·ляюцца асно·нымi,мiж iмi ·знiкае вулiчная сетка з сваiм уласным рэльефам.Вялiкi поспех маюць прыватна-уласнiцкiя гарады­крэпасцi(Несвiж,Быха·).Пашырэнне буда·нiцтва вызывае ·зрост каменнай пабудовы · гарадах(ратушы,цэхавыя дамы,купецкiя i гасцiнныя двары). Таксама · гэты час на захадзе Беларусi пачалi ·ставаць,нiбы з-пад зямлi,ганарлiвыя замкi.Адным з першых на Беларусi замка· з'я·ляецца Лiдскi,пабудаваны · 30 гг.Ен у 15 ст. уя·ля· моцную абарончую пабудову. Замкi такога тыпу былi шырока распа·сюджаны на тэрыторыi прыбалтыйскiх зямель.У 16 ст. у Беларусi назiраецца росквiт замкавай архiтэктуры. Гэта было выклiкана частымi набегамi крымскiх татар,магнацкiмi спрэчкамi,сялянскiмi па·станнямi.Адно з мацнейшых абарончых збудавання· гэтага часу-замак у мястэчку Мiр.Гэта квадратнае · плане збудаванне з выступнымi па вуглах вежамi.Замак бы· вельмi добра прыстасаваны да агнястрэльнай абароны.Яго муры мелi два рады байнiц,а вежы былi разлiчаны на стральбу цяжкiх грамат па па·ночнай i заходняй сценах замка.Асновай абароны замка былi вежы,пабудаваныя дзеля таго,каб весцi прыцэльны флангавы агонь.У двары замка меркавалася пабудаваць двух­павярховы палац,але буда·нiцтва так i не было скончана.Чаму? Справа · тым,што Мiрскi замак у адрозненнi ад гарадскiх,дзяржа·ных замка· бы· увесь час уласнай маёмасцю князя iлiнiча,у яго не хапiла грошай i буда·нiцтва было спынена.У 1568 г. Мiрскi замак пераходзiць у рукi князе· Радзiвiла· i тыя дабудо·ваюць замак.

У пластычным афармленнi Мiрскага замка выкарыстаны самыя простыя, але характэрныя для беларускай готыкi выя·ленчыя сродкi:гатычная муро·ка з мураванымi камянямi,падзел стен разнастайнымi па форме нiшамi,арнаментальныя цаляныя паясы.Вакол замка насыпаны земляныя валы,вакол якiх праходзiць вадзяны ро·.На по·нач ад вало· разбiваецца "iтальянскi сад",у якi можна было спусцiцца з другога паверха палаца на спецыяльным дра·ляным мастку.

Для культавай архiтэктуры Беларусi канца 15-16 ст. характэрны новы тып пабудо·-храмы,прыстасаваныя да абароны,якiя ·ваходзiлi · сiстэму гарадскiх умацавання· цi былi асобнымi кропкамi абароны у вясковых ваколiцах.У гэты час пашыраюцца мiжусобныя сутычкi памiж магнатамi,ад якiх больш за ·се цярпе· просты люд.Сховiшчам для яго звычайна станавiлася бажнiца,нярэдка адзiнае · наваколлi мураванае збудаванне.У ей можна было схавацца i адбiцца ад невялiкага атрада раба·нiко·,што спусташалi безабаронныя вёскi i мястэчкi. Пiсьмовыя крынiцы паведамляюць пра шматлiкiя храмы-крэпасцi · розных мясцiнах.Агульныя рысы кампазiцыi гэтых храма·-кампактнасць аб'ёму,высокi шчыпцовы дах,абарончыя вежы з байнiцамi i выразны падзел унутранай прасторы на абарончую i культавую часткi.Прыкладам такiх пабудо· з'я·ляецца абарончая царква · вёсцы Мураванка. Пабудавана Мураванка,як i шмат беларускiх храма· у 16 ст.Яна мае чатыры парожныя вежы,арганiчна звязаныя з гало·ным корпусам.Сцены храма,амаль двухметровай та·шчынi,праразаюць байнiцы.Мураванка мае абарончыя прыстасаваннi,яе аб'ёмная пабудова выглядае ·знёслай, лёгкай,кампактнай.На даху царквы да нашых дзён захавалася чырвоная дахо·ка.Падлога зроблена з то·стай спецыяльнай цэглы-пiльчаткi.

Адным з першых будынка· новай пабудоукi трэба лiчыць замак Глебавiчо· · Засла·i.

Ен размешчаны к по·начы ад горада i займае плошчу 200 на 100 м. Чатырохвугольны па плану,замак некалi аддзяля·ся шырокiм i глыбокiм iрвом з вадой.Сiстэма сажалак значна ·звышала ·зровень вады i фактычна ператварала замак ва ·мацаваны востра·.Замак зроблены з цэглы i камення·.Даследчыкi мяркуюць,што замак шмат разо· сваiмi магутнымi сценамi ·крыва· Глебавiчо· ад небяспекi.У сённяшнiя днi гэты замак з'я·ляецца краяведчым музеям.

Такiм чынам,мы бачым,што гiсторыя развiцця буда·нiцтва на тэрыторыi Беларусi з 9 ст. па 17 ст. вельмi насычаная i цiкавая.На жаль толькi,што толькi адзiнкi з магутных пабудо· дайшлi да сённяшнiх дзён.Але ж пойдзем далей i даведаемся пра тое,як трапiла цагельнае рамяство на Беларусь.

II. У старажытнай цагельнi.9-17 ст.

Шырокае мураванае буда·нiцтва патрабавала ·сё больш разнастайных буда·нiчых матэрыяла· i · першую чаргу цэглы.Як жа трапiла яна · Беларусь?

Не адну тысячу гадо· налiчвае гiсторыя цагельнай справы.Зарадзiлася яна · краiнах усходу,дзе не было дастатковай колькасцi дрэва i камення·,неабходных для ·звядзення манументальных пабудо·.У Е·ропе цэглу ·першыню сталi вырабляць рымляне,але яна не стала · iх гало·ным буда·нiчым матэрыялам.У часы сярэднявечча выраб цэглы · Е·ропе бы· у заняпадзе.У Кiе·скую Русь цэгла трапiла разам з вiзантыйскiмi дойлiдамi · першай палове 10 ст. i атрымала назву "плiнфа".Упершыню,як я ·жо каза·,плiнфа ·жыта · муро·цы Полацкай Сафii.Потым мураваныя пабудовы з яе выкарыстаннем узводзяцца · Полацку,Вiцебску,Гароднi,Тураве.У 12 ст. адначасова ·жывалася плiнфа двух памера·.Прычым адзiн з iх бы· асно·ным,а iншыя складалi 20-30 працэнта· ад агульнай колькасцi.Старажытную полацкую,вiцебскую i гародзенскую цэглу выраблялi · спецыяльных формах з дра·ляным дном.Пра гэта сведчаць адбiткi дошак на глiне i спецыяльныя знакi,якiмi майстры пазначалi сваю прадукцыю.Цiкава,што гародзенская форма плiнфы мае знакi толькi на тычках,а полацкая i вiцебская-на тычках i адным з шырокiх бако·.Вiдаць,сярод цагельнiка· былi пiсьменныя людзi,бо iх знакi маюць выгляд не толькi крыжо·,стрэлачак i iнш. геаметрычных знака·,але i розных лiтар.Абпальвалi плiнфу · спецыяльных печах складзеных з цэглы.

У            другой            палове   13    ст.плiнфу   ·   беларускiм

манументальным  буда·нiцтве   змяняе  буйнапамерная брусковая

плiнфа.Зойдзем на хвiлiну · майстэрню цагельнiка 15 ст.

Гэта            бы·            майстар,якому            дапамагалi            некалькi

чалавек.Цэгла  рабiлася  на   спецыяльным  шырокiм  дра·ляным

стале.Форма  ·я·ляла  сабою дзве збiтыя разам прамавугольныя

дра·ляныя   скрынкi,акаваныя    жалезам   i   з   ручкамi   па

баках.Цагельнiк  запа·ня·  iхглiнай,потым запiхва· кавалачкi

глiны  ·  куткi  формы.а  глiняныя   рэшткi зграба· рукою або

дошчачкай.Ад   пальца·    майстра  на  паверхнi  цэглы   часам

заставалiся                       неглыбокiя                       сляды.Набiтыя                       глiнай    формы

памочнiкi майстра пераносiлi на ро·ную пляцо·к у i асцярожна

вытрасалi   цэглу   для   прасушкi.Абпальвалi  цэглу  альбо ·

полi,альбо  ·  печы.Падобным   чынам  выраблены  i плiткi для

падлогi.

З 13 па 18 ст. ужывалася i спецыяльная профiльная цэгла:стрэлападобнай формы,а таксама iнш. узора·.Найбольш пашыранымi спосабамi вырабу такой цэглы былi фармо·ка i абсклюдаванне(абрэзка цэглы).

На буйнапамернай цэгле амаль за·жды адсутнiчаюць знакi,уласцiвыя плiнфе,але клеймы i асаблiвыя меткiсустракаюцца на працягу 14-16 ст. Меткi вядомы на цэгле з Лiдскага i Мiрскага замка·,а клеймы-на Мiрскай. Вельмi цiкавая цаглiна знойдзена · Пiнску.Яе бакавыя гранi аздоблены рэльефным раслiнным арнаментам.

Сiмволiка разнастайных выя· на старажытнай цэгле часта звязана з пэ·нымi асаблiвасцямi цагельнай вытворчасцi i да канца не вытлумачана. Як бачна,цагельная справа была вельмi распа·сюджана на тэрыторыi Беларусi.Цагельнi былi там, дзе нешта будавалася.А як жа кафлярства? Што было цiкавага · гэты перыяд,перыяд стана·лення беларускага кафлярства?Аб гэтым рэч пойдзе · наступным раздзеле маёй работы.

III. Стана·ленне беларускага кафлярства. Гiсторыя кафлянай печы.

Ужо з 15 ст. жылыя памяшканнi замка· i палаца· пачалi сцяпляць кафельнымi печамi.У iнвентарах 16-18 стст. згадваецца вялiкая колькасць печа·,аблямаваных кафляй.

Першыя кафлi нагадвалi звычайныя гаршкi альбо невялiкiя макацеры,таму i атрымалi назву "гаршковыя".Ганчары выраблялi iх разам з кухонным цi сталовым посудам i нават спачатку мецiлi некаторыя экземпляры звычайнымi ганчарнымi клеймамi.На Беларусь кафлi трапiлi непасрэдна з Германii-радзiмы е·рапейскага кафлярства.Не выпадкова,што першыя вядомыя нам экземпляры знойдзены у князскiх харомах Полацка.Калi разглядаць эвалюцыю развiцця кафлi то мы бачым,што у аснове стаiць простая гаршковая кафля.З часам змянялася тэхналогiя будавання,змянялiся эканамiчныя ·мовы i патрэбы людзей, а разам з iмi змянялася i форма кафлi.iснуюць таксама пiсьмовыя крынiцы, якiя сведчаць,што · пабудове Лiдскага замка шырока выкарысто·валася гаршковая кафля.З яе выраблялi глiнабiтныя печы,невысокiя скляненiстыя збудаваннi з асобнымi ·мараванымi · iх цела гаршковымi кафлямi.Паступова верхняя частка кафлi (вусце),што нагадвае звычайны круг,пачынае набываць розныя формы:чатырохпялёсткавай,значна радзей трохпялёсткавай разеткi,потым квадрата,якi часам,у 15 -пачатку 16 ст.,закрыва·ся дэкараты·най,зробленай з глiны праразной рашоткай.Кавалкi такiх кафля· знойдзены · Полацку.Пераход да кафлi з квадратным вусцем,якi адбы·ся · 15 ст.,дазволi· рабiць кафляныя печы складанай канструкцыi,значна павялiчыць iх цеплааддачу за кошт павелiчэння цеплавой паверхнi печы.У канцы 15-16 ст. для аздаблення сталовага посуду пачынаюць ужываць зялёную палiву,якая адначасова выкарысто·ваецца i для пакрыцця плiнфы,што робiць яе элементам ва ·прыгожаннi iнтэр'еру жылога дому.

У гэты час у самых вялiкiх цэнтрах кафлянай вытворчасцi пачалi паступова пераходзiць да вырабу каробкавай кафлi,якая несла на сваей вонкавай пласцiне якi-небудзь малюнак.Зно·-такi першыя каробкi знойдзены · Полацку.Гэтыя кафлi непалiваныя,невялiкiх размера·,не маюць рамкi на краях.Але трэба адзначыць, што працэс замяшчэння гаршковай кафлi на каробкавую адбыва·ся вельмi павольна.

У сярэдзiне 15 ст. часта будавалiся камбiнавальныя печы,нiжнi паверх якiх склада·ся з гаршковай кафлi,а верхнi-з каробкавай.Развал такой печы знойдзены · Мазырскiм Замку.Гаршковая кафля 15 ст. рабiлася на ганчарным коле,добра абпальвалася,мела ро·нае донца i устойлiвыя прапорцыi.Форма вусця выглядала чатырохпалоскавай разеткай.У эпоху адраджэння ганчары пакрываюць каробкавую кафлю палiвай.Такая кафля карыстаецца вялiкiм попытам сярод гарадскога насельнiцтва.Кафляры наладжваюць сувязi з разьбярамi,заказваюць у iх дра·ляныя з малюнкам формы.Кафляная печ дасягае значных памера· i складваецца з розных вiда· кафлi.

З'я·ляецца            сюжэтная            кафля-гэта            вынiк    творчых

"вандровак"                       беларускiх    кафляро·   у   iталiю,Германiю i

Чэхiю.У 16 ст. з'я·ляецца "партрэтная" кафля з выявамi мужчыны (партрэт Васiля Цяпiнскага).

Крыху пазней · 16 ст. з'явi·ся новы,вельмi характэрны для беларускай кафлi малюнак.Не было такога населеннага пункта · нашым краi,дзе б не ·жывалi кафлю з геаматрычным альбо раслiнным арнаментам .Шырока таксама ·жывалася геральдычная кафля з выявамi звяро·,мiфалагiчных iстот.Акрамя кафлi мы бачым гэты штрышок на каваных дзвярах Мiрскага замка,Сафiйскага сабора.

Новы штуршок у выпрацо·цы кафлi дало мураванае будаунiцтва · стылi барока,якое пашыраецца · гарадах Беларусi.У гэты час яно дасягае сваёй вышынi. Кафляныя печы сталi важным элементам iнтэр'ера.Яны мелi складанапрафiляваную барочную форму,якая будавалася з розных вiда· кафлi.Асаблiва багатымi i разнастайнымi былi арнаментальныя матывы.Для ранняга барока характэрна кафля з адбiткамi дат(Магiлё·,Мiнск) i выявамi чалавечага твару.Да нас дайшлi малюнкi праекта· печа· 17 ст. з кафлi,аздобленай раслiнным арнаментам.Два такiя малюнкi знойдзены · замке Радзiвiла·.У другой палове 17 ст. у беларускiм кафлярстве адбываюцца пэ·ныя змены.Знiкае рамка · вузкай палосачнай кафлi. Больш простай становiцца канструкцыя самой печы.Яна становiцца прамавугольнай.Адметная рыса позняй барочнай кафлi-ная·насць васьмiвугольнай або авальнай рамкi на яе вонкавай пласцiне.У час руска-польскай вайны(1654-1667 гг.), калi на тэрыторыi Беларусi разгарнулiся гало·ныя ваенныя дзеяннi,попыт на кафлю часова знiкае, i многiя беларускiя кафляры перабралiся · Расiю.Шмат помнiка· было разбурана.Але нягледзячы на перабудовы i на вялiкiя разбурэннi, кафлярства ·сё ро·на засталося адной з найцiкавейшых распа·сюджаных галiн творчасцi беларускiх майстро·.

Мы разгледзелi,як развiвалiся тэхналогii выраблення кафлi i цэглы.Але з чаго пачыналася буда·нiцтва? Аб гэтым у наступным раздзеле маёй работы.

IV.Буда·нiчая арцель.

Разглядаючы шэдэ·ры мураванай архiтэктуры,мiжволi ·знiкаепытанне: "А як практычна iшла будо·ля?Хто абпальва· цэглу,рабi· вапну,цяга· i ·кладва· ро·нымi радамi вялiзныя камянi?Колькi людзей удзельнiчала i хто iмi кiрава·?"Каб адказаць на ·се гэтыя пытаннi,трэба звярнуцца да гiсторыi буда·нiчай справы i буда·нiчай тэхнiкi.

На працягу амаль усяго сярэднявечча асно·ная колькасць мураваных i дра·ляных збудавання· на Беларусi ·зводзiлася мясцовымi рамеснiкамi,што ·ваходзiлi · склад буда·нiчых арцеля·.На тэрыторыi Беларусi мясцовыя самастойныя буда·нiчыя арцелi вядомы з 12 ст.iснавалi яны i пазней,у першай палове 20 ст. Звычайна арцель складалася з некалькiх дзесятка· высокаквалiфiкаваных муляро· i некалькiх цесляро·,якiя падчас буда·нiцтва падмурка· i даха· рабiлi рыштаваннi,буда·нiчыя прылады,вокны i дзверы,а таксама майстро· па вырабе цэглы i нарыхто·цы вапны.Майстры-цагельнiкi мецiлi сваю прадукцыю спецыяльнымi знакамi,меткамi або клеймамi.У 12 ст. iснавалi князская i манастырская арцелi.iмi кiравалi вопытныя майстры,якiя былi i праектантамi,i выкана·цамi адначасова. На тэрыторыi Беларусi · гэты час працавала некалькi буда·нiчых арцеля·.Полацкая зямля мела дзве самастойныя арцелi-полацкую i вiцебскую.Полацкую заснавалi кiе·скiя майстры,якiя збудавалi вялiкi сабор Бельчыцкага манастыра.Зараз у Полацку вядома 10 архiтэктурных помнiка·,створаных полацкай арцеллю.Вiцебскiя майстры ·звялi Благавешчанскую царкву i асно·ны аб'ём царквы · Навагрудку.У канцы 12 ст. манументальнае буда·нiцтва · Полацку · сувязi з эканамiчнымi абставiнамi спынiлася.Полацкiя дойлiды заснавалi архiтэктурную школу · Смаленску.

З чаго ж пачыналася буда·нiцтва?Спачатку выбiралi месца для пабудовы.Для храма· звычайна падбiралi пагоркi,адкуль яго было б добра вiдаць здалёк, ужо на падыходзе к горада.Пачыналi буда·нiцтва · дзень,прысвечаны таму святому,чыё iмя павiнен бы· атрымаць будучы храм.На буда·нiчай пляцо·цы, недалёк ад месца будо·лi,за год-два да яе пачатку,рабалi яму,у якой гасiлi вапну.Такiя ямы знойдзены пры раскопках у Мiнску.Калi вапна была гатова,з дапамогай шнура i мернага сажня вызначалi на зямлi план i пачыналi капаць ямы пад падмуркi.Капалi зямлю дра·лянымi рыдлё·камi,краi якiх былi акаваны жалезам.Пакуль iшлi зямельныя работы,на вазах падвозiлi камянi для падмурка·,абпаленую цэглу,якую складалi штабялямi.Недалёка ад цэглыляжалi шлiфаваныя камянi для аздобы фасада· храма.Пасля таго,як былi выкапаны равы для падмурка·,пачыналi будаваць.Цiкава,што пры пабудове Полацкай Сафii(11 ст.) насцiлы рыштавання· клалiся на круглых жэрдках,а пачынаючы з 12 ст. толькi на прамавугольных брусах. Калi звярнуцца да малюнка, то можна ·бачыць i тэхналогiю будавання i матэрыялы,а таксама часткова прылады працы. Я лiчу, што трэба таксама адзначыць, што буда·нiцтва вялося толькi · цёплы перыяд года. Храм узводзiлi прыкладна за два-тры гады.На зiму незакончаныя сцены пакрывалi то·стым слоем вапнавай рамчыны i пакiдалi да лета.

Побач, як мы бачым ,рамеснiкi абчэсваюць кавалкi колатага камення,выраблялi з iх блокi для пабудовы

сцен.Пачынаючы з другой паловы 13 ст. на Беларусi акрамя культавых i грамадзянскiх будынка·,як я ·жо гавары·,з каменню i цэглы ·зводзяцца абарончыя збудаваннi-магутныя замкi i вежы. Пераход ла новай буда·нiчай тэхнiкi выклiка· патрэбу · прафесiйных дойлiдах,якiх нярэдка запрашалi з iншых краё·.У 16 ст. тэрыторыя Беларусi ·вайшла · склад ВКЛ.З гэтых часо· да канца 13 ст. буда·нiчая тэхнiка Беларусi i Лiтвы знаходзiцца · вельмi цесным кантакце i прынцыпова адзiная,бо арцелi вандравалi па ·сёй краiне без усялякiх абмежавання·.У 14-17 ст. колькасць члена· буда·нiчых арцеля· павялiчылася. Напрыклад:"у 1497 г. на буда·нiцтве Вострай Брамы · Вiльнi пад кiра·нiцтвам майстра працавала 16 майстро·-муляро·,96 рамеснiка·-памочнiка·,48 цесляро·,300-400 дапаможных работнiка·..."Цяжкiя буда·нiчыя работы па старада·няй звычцы праходзiлi пад музыку.

У гэты час майстры,якiя выраблялi цэглу,а потым i плiткi для падлогi,выйшлi са складу буда·нiчых арцеля·,працавалi самастойна i прадавалi сваю прадукцыю непасрэдна заказчыку. Акрамя вандро·ных буда·нiчых арцеля· ствараюцца цэхi муляро·.Першыя цэхi вядомы з сярэдзiны 16 ст.. Цэхавыя рамеснiкi падзялялiся на майстро·,чаляднiка· i вучня·.Тэрмiн навучання рамяству · цесляро· працягва·ся чатыры гады.

V.Тэхнiка кладкi старажытных дойлiда·. Узровень  развiцця  буда·нiчай  тэхнiкi адлюстро·вае,як

вядома,тэхнiка кладкi,якая з'я·ляецца своеасаблiвай вiзiтнай

карткай  старажытных  дойлiда·.Са зменамi · палiтычным плане

краiны,з   эканамiчным    станам   яе  гаспадаркi,як  мы   ·жо

адзначылi,вiдазмяняецца   форма    буда·нiцтва,а   ад  гэтага

змяняецца  тэхнiка кладкi.Навогул тэхнiка кладкi залежыць ад

формы  i  памера·  цэглы  i камня,а так сама ад рамчыны,якую

выкарысто·ваюць   пры    буда·нiцтве.На   Беларусi,як  лiчаць

археолагi,iснуе  тры  вiда   кладкi:змешаная(кладка з цэглы i

камення),цагляная                       i    каменная(з   валуно·   i    каменных

квадрата·).                       Першы                       манументальны                       помнiк-Полацкая

Сафiя,пабудаваны тэхнiкай змешанай кладкi.Гэта кладка складаецца з шэрагу валуно·,якiя раздзяляюцца плiнфай,памеры якой вельмi блiзкi да квадрата.На гэтай тэхнiцы кладкi iснавала полацкая школа архiтэктуры.А другая,як мы ·жо гаварылi,гродзенская архiтэктурная школа распрацавала сваю асабiстуютэхнiку кладкi.Даследчыкi называюць яе дэкаратыунай ро·напластовай кладкай.Чаму?Бо асно·ная сцяна ·звадзiлася з плiнфы,акрамя плiнфы · кладку ·ваходзiлi рознакаляровыя каменнi,кафлi,з якiх выкладалi розныя ·зоры.Гэтай тэхналогiяй кладкi пабудавана Барысаглебская царква.

У другой палове 13 ст. у архiтэктуры Беларусi адбываецца карэнны пералом.Плiнфу змяняе вялiкая цэгла,якая нясе новыя тыпы кладак.Так,з другой паловы 13 ст. выкарысто·ваецца балтыйская кладка,для якой характэрна чаргаванне дзвух лажко· i аднаго тычка.Тэхнiкай такой кладкi пабудавана Белая Вежа.

У другой палове 14 ст. балтыйскую кладку змянiла кладка,у якой у кожным раду · перамешку з тычком пакладзены лажок. Гэтая кладка мае шэраг прывiлей перад балтыйскай , на што ·казваюць многiя даследчыкi.Яна не патрабавала ад цэглы аднолькавых памера· i была даволi нескладаная па сваёй працы.Гатычная кладка характэрна для беларускiх помнiка· другой паловы 14 ст.-сярэдзiны 16 ст..Яна вызначалася тым, што чаргаванне лажко· i тычко· не за·сёды ·жываецца дакладна.Прыкладам гэтай тэхнiкi кладкi з'я·ляецца iшкольдскi касцёл.А з другой паловы 16 ст. побач з гатычнай кладкай пачынае ·жывацца новая,у якой рад тычко· чаргуецца з радам лажко·;гэтая кладка была лёгкай,чым гатычная,i шырока выкарысто·валася пры буда·нiцтве будынка·.У лiтаратуры яна атрымала назву рэнесанская.У 17 ст. у беларускiм дойлiдстве ·жывалася галандская кладка,для якой было характэрна чаргаванне радо· з адных тычко· з радамi з адных лажко·. Тэхнiкай такой кладкi была пабудавана Сынкавецкая царква i Мураванка. Трэба адзначыць, што правiльны малюнак кладкi 17 ст., асабiста гэта датычыцца крыжовай i галандскай кладкi, бадай нiколi не выконва·ся, бо фасады будынка· пакрывалi тынко·кай. Гэта прывяло да выраджэння ро·напластовай кладкi, у якой нiякiх змен у чаргаваннi лажко· i тычко· не было. Выконвалася яна з тонкай цэглы (4.5-5.5 см). Помнiкi новай магiлё·скай архiтэктурнай школы адраджаюць ро·напластовую кладку. Трэба таксама адзначыць, што " ...развiццё буда·нiцтва на Беларусi супадае з развiццём буда·нiцтва · Лiтве, таму што агульнасцю культурнага i эканамiчнага жыцця беларуса· i лiто·ца· назiраецца на працягу некалькiх стагоддзя·. Найбольш по·ныя сведкi аб гэтым у свiх работах па гiсторыi буда·нiцтва i буда·нiчых матэрыяла· Лiтвы прыводзiць В.Леванда·скас."

Заключэнне

Буда·нiцтва... Цi атрымалася · мяне прасачыць гiсторыю яго развiцця; цi змог я паказаць уплы· эканамiчнага стану краiны i яе палiтычных адносiн на гэтае рамяство? Так. Я лiчу, што яскрава бачны адказы на пытаннi, якiя я ·зя· за мэту сваёй працы.

Я раскры· асаблiвасцi будавання на тэрыторыi Беларусi з 9 па 17 ст. Я разгледзе· эвалюцыю буда·нiчых матэрыяла· i тэхналогiю iх выраблення. Здаецца, я яскрава зрабi· агляд старажытнай цагельнi i тэхнiку кладкi старажытных дойлiда·, расказа· гiсторыю кафлянай печы, а разам з тым i асвяцi· этапы стана·лення беларускага кафлярства, а таксама часткова зрабi· агляд буда·нiчых арцеля· i закрану· iх дзейнасць. Застаецца толькi зараз скончыць маю работу, а скончыць яе я хачу словамi Уладзiмiра Караткевiча:

"...Няма такой сiлы, каб годна апець рукi тыя, што ствараюць шкло, чаро·ную керамiку i кафлi, непа·торную старадаунюю скульптуру. i дойлiдства: вясёлку Каложы, пабудаваную са святла Камянецкую вежу суровыя камянi замка·-i адметную тыпова беларускую готыку(Мiр i Засла·ль). i барока, пышнае, як лотас. i класiцызм. i непа·торнае дра·лянае дойлiцтва, ро·нага якому цяжка знайсцi. Тое, калi звычайная мужыцкая сякера паспрачацца з разцом Фiдзiя... Няма такой сiлы, каб забаранiць любiць. Пранiкнiцеся любо·ю да маёй роднай Беларусi, людзi Велiчна i горда яна таго варта..."

РАБОТА ДОБАВЛЕНА В АРХИВ: 19 СЕНТЯБРЯ 2001

Поиск по белорусским рефератам

Флаг Беларуси Поиск по крупнейшим коллекциям Беларуси: LIBRARY.BY, STUDENT.BY, BIBLIOTEKA.BY и прочие


Комментарии к работе:

Другой популярный контент:



 

МИНСКАЯ КОЛЛЕКЦИЯ РЕФЕРАТОВ ™ 1999-2011
Телефонная "горячая линия": +375 (29) 7777-***
Для жителей других стран: WWW.STUDENT.BY
Мы работаем с 10:00 до 20:00
 

HIT.BY на Youtube

Официальный канал на Ютуби проекта HIT.BY

Здесь собраны ТОЛЬКО видео хиты из Минска, Гомеля, Могилева, Бреста, Гродно и Витебска!

Ежедневные топ-видео из Беларуси

Любовь по-белорусски!

Проект KAHANNE.COM! Быстрые знакомства в Минске, Гомеле, Бресте, Могилеве, Витебске, Гродно! Только реальные люди. Мобильная версия. Около 112.000 анкет белорусов.

KAHANNE.COM

Что происходит? Скандалы и расследования


Минская коллекция рефератов (old version) - дочерний проект при библиотеки LIBRARY.BY, бесплатная и постоянно пополняемая пользователями коллекция белорусских рефератов, белорусских дипломных работ, белорусских курсовых работ, белорусских контрольных, белорусских докладов и белорусских эссе. Работает с 1999 года.