© Чалавек тугі. Вытлумачэньне Янкі Лучыны

Белорусская проза. Классические и современные произведения белорусских авторов. Книги, рассказы, воспоминания и пр.

NEW БЕЛОРУССКАЯ ПРОЗА


БЕЛОРУССКАЯ ПРОЗА: новые материалы (2024)

Меню для авторов

БЕЛОРУССКАЯ ПРОЗА: экспорт материалов
Скачать бесплатно! Научная работа на тему © Чалавек тугі. Вытлумачэньне Янкі Лучыны. Аудитория: ученые, педагоги, деятели науки, работники образования, студенты (18-50). Minsk, Belarus. Research paper. Agreement.

Полезные ссылки

BIBLIOTEKA.BY Беларусь - аэрофотосъемка HIT.BY! Звёздная жизнь


Автор(ы):
Публикатор:

Опубликовано в библиотеке: 2004-09-27
Источник: ЖУРНАЛ "ARCHE" №6 2001 ГОД

Сяргей Дубавец - вядучы аўтарскай праграмы “Вострая Брама” на радыё “Свабода”. Аўтар кнігі эсэістыкі “Дзёньнік прыватнага чалавека” (Эўрофорум, 1998), укладальнік кнігі Алеся Адамовіча “Vixi”. Ягоная апошняя публікацыя ў “ARCHE” — артыкул “ Апошняе слова Алеся Адамовіча “ (“ARCHE-Скарына”, № 3-2001).).

1.

Няма тугі па прамінулым ХХ стагодзьдзі. Бо ўсё лепшае, што за гэты час рабілася ў беларушчыне, само было прадыктаванае тугою па стагодзьдзі дзевятнаццатым. Маю на ўвазе сам дух культуры і культурны кантэкст.

У дакумэнтальнай рэальнасьці ХХ-га, нібы тыя печы на папялішчах хат, парасстаўляныя мулкія і неадушаўлёныя знакі бяды — Курапаты, Хатынь, Чарнобыль. А за імі, нібы параграфы разьдзелаў, — калектывізацыя, нацдэмы, партызаншчына, радыяцыя, намэнклятура, Лукашэнка... Блукаеш паміж гэтых знакаў, а ў душы — туга. Бо сама культура наша — туга па ідыліі: па фантастычна прыгожых краявідах, як на малюнках Орды — зямля сядзібаў; па чалавечай шчырасьці, як у лістах Пачынальнікаў; па яснай мэце змаганьня, калі не мяшаюцца дабро і зло, як у бітвах 1831-га і 1863-га; па высокім аўтарытэце гуманістыкі і адукацыі, як у Полацкім калегіюме або Віленскім унівэрсытэце; па чысьціні і людзкасьці. Самыя беларускія творцы, чыё мастацтва прасякнутае нацыянальнай ідэяй, — людзі гэтай тугі. Уладзімер Караткевіч, да прыкладу, — пісьменьнік ХІХ стагодзьдзя. А Пётра Сергіевіч — мастак ХІХ стагодзьдзя. Зянон Пазьняк — палітык ХІХ стагодзьдзя. Ад творцаў пазьнейшага часу іх адрозьніваюць рамантызм, адназначнасьць і першынство маралі. Таму і творы ХІХ-га чытаюцца ўсе, нібы сёньняшнія. Выглядае, што пры канцы ХІХ стагодзьдзя выразьнікі беларускай ідэі моцна затужылі па сваім пражытым веку. Туга тая стала культурай на ўсю пэрспэктыву, і цяпер ужо мы са сваёй верхатуры часу, тым ня менш, таксама — частка тае тугі і тае культуры. Адлік усяго гэтага тужэньня пачынаецца з канкрэтнага чалавека — зь Янкі Лучыны.

Лучына любіў тонкі стыль і краявіды. Сярод тагачаснага ўсеагульнага захапленьня народніцтвам Лучынавы “Паляўнічыя акварэлькі з Палесься” ўспрымаюцца як эстэцтва.

Лучына аб’яднаў у сабе дзьве плыні зародкавага беларускага нацыяналізму — усходнюю і заходнюю, пісаў і па-польску, і па-расейску, кантактаваў адначасова і зь дзеячамі заходне-рускага, і крэсовага кірункаў.

Лучына стаў адпраўным пунктам нацыянальнага адраджэньня пачатку ХХ стагодзьдзя. Менавіта ягоная кніжка хадзіла па руках тых, хто створыць “Нашу Ніву” і БНР.

Са спадчыны Лучыны захавалася найболей твораў па-польску. Ня могучы шырака друкавацца на забароненай беларушчыне, паэт перакладаў свае творы на польскую мову, у выніку чаго захаваліся якраз апублікаваныя вершы і паэмы. Найперш гэта тычыцца Лучынавага шэдэўру — “Паляўнічых акварэлек з Палесься”. Можна цалкам дапусьціць, што арыгінал пісаўся па-беларуску, бо захаваўся адзін разьдзел — “Стары лясьнік” — на беларускай мове. Цікава, што галоўны герой акварэлек — Стары лясьнік — больш літаратурны, чым, скажам, сацыяльны ці этнаграфічны пэрсанаж. Як заўважае дасьледнік Уладзімер Мархель, “паводле маштабу і ўзроўню мастацкага абагульненьня роўнага яму вобразу ні ў беларускай літаратуры, ні ў іншамоўнай літаратуры Беларусі другой паловы ХІХ ст. няма. Таму “Паляўнічыя акварэлькі з Палесься” можна паставіць у такі гістарычна пэрспэктыўны рад выдатных твораў, як “Песьня пра зубра” Міколы Гусоўскага і “Пан Тадэвуш” Адама Міцкевіча, якія перадвызначылі зьяўленьне “энцыкляпэдыі беларускага жыцьця” — “Новай зямлі” Якуба Коласа”.

Гаспода вось. На градцы посуд. Чыста

ў хаце.

Абраз з выявай Божай

Вастрабрамскай Маці

На покуці ў вянку. Таўстуха-печ.

Вакол

Абеглі лавы проста змайстраваны

стол.

На ім выглядваў хлеб з-пад чыстай

палатніны,

Нож побач, соль на сподку.

Ток чысьцюткі з гліны

Заместа мосту — гаспадыніна хвала.

Пры печы вілы, качарга і чапяла.

Лучына моцна прывязаны да рэчаў і да краявідаў, што часьцяком робіць ягоныя вершы “паэзіяй чыстай красы”, якая перадвызначае ня толькі Коласа, але і Багдановіча. Іншае непасрэднае школы паэтычнага эстэтызму па-беларуску для апошняга папросту не існавала. Знаходзім мы ў Лучынавых творах і вечна актуальныя філязофскія сэнтэнцыі:

Падумае мудры ля блізкай магілы:

“За марай пайшоў я ў дарогу,

Мне бляскам фальшывым надзея

сьвяціла;

На сьвеце жывем мы задоўга”.

Зусім падобна выкажацца пазьней расчараваны ў сваіх філязофскіх пошуках Альбэр Камю: “Мы занадта доўга жывем”...

(Я думаю, а што б стаў пісаць Максім Багдановіч, пражыві ён даўжэй за свае 26 гадоў, якіх яму, здаецца, хапіла, каб цалкам выказацца і стаць беларускім паэтам нумар адзін? Зь іншага боку, 26-гадовага Купалы яшчэ недастаткова, каб гаварыць пра вялікага паэта і народнага песьняра.)

Яшчэ адна рыса, што адрозьнівае Лучыну ў шэрагу іншых паэтаў і адначасова пашырае нашыя сёньняшнія ўяўленьні: ён — мянчук. Нарадзіўся, пражыў, памёр і пахаваны ў Менску. Ён — самы менскі паэт у гісторыі беларускай літаратуры, гарадзкі культурны герой, вядомы кожнаму тагачаснаму менчуку і на вуліцах места, і ў менскім тэатры, дзе ад імя ўдзячнай публікі па-беларуску вітаў заежджыя трупы.

Акурат на ганку тэатру яго разьбіў паралюш. Факт сумнеўны, бо раптоўны паралюш выглядае зручным спосабам, як бы цяпер сказалі, “закасіць” ад працы паводле разьмеркаваньня ў далёкі Тыфліс. Асабліва калі ўлічыць, што, і ўстаўшы на мыліцы, Лучына не пакідае свайго ўлюбёнага занятку — паляваньня. Паспрабуйце ўявіць гэткага паляўнічага на ласёў зь мядзьведзямі, які са стрэльбай чыкільгае па лесе на мыліцах...

А яшчэ Лучына вывучае падзеі паўстаньня 1863 году, згадвае свае гутаркі ў Пецярбурскай студэнцкай тусоўцы з будучым тэрарыстам Грынявіцкім, а таксама свой нядоўгі побыт на Каўказе, у Тыфлісе — горадзе, які на той час сытуацыйна нічым не адрозьніваўся ад сёньняшняга Гудэрмэсу.

На паляваньні ён выяжджае ў фальварак Мархачоўшчыну пад Стоўпцамі. Да Неслухоўскіх (сапраўднае прозьвішча Лучыны) Мархачоўшчыну арандаваў Аляксандар Кандратовіч, бацька Ўладзіслава Сыракомлі. Стары “Слоўнік геаграфічны Польскага каралеўства і іншых славянскіх земляў” паведамляе, што маленькі літоўскі лірнік рабіў тут першыя крокі на шляху асьветы, дачыняўся з прыродай і з народам, палюбіўшы яго праз досьвед ягоных тагачасных бедаў. А Ўладзімер Мархель дадае, што ў сям’і Неслухоўскіх вельмі шанавалі Сыракомлю за ягоную творчасьць. Дарэчы, Сыракомля памёр у Вільні, калі менчуку Янку Лучыну было 11 гадоў.

Можна нават уявіць сабе, што будынак быў той самы і што ложкі паэтаў стаялі на тым самым месцы, можа быць і такое, што гэта была тая самая мэбля... Што ж да фактаў, дык згадаю хіба што яшчэ такі. Газэтны. Сёлета ў лютым у Мархачоўшчыне адбылося здарэньне. Зіма, цемра, шостая раніцы. Адзін тутэйшы п’янтос сьпіць пасярод вуліцы, другі едзе на сваім трактары. З прычыны напітасьці абодва нічога не заўважылі...

Згадзіцеся, даволі звычайная беларуская гісторыя.

Зь незвычайнасьцяў заўважу яшчэ, што ў Мархачоўшчыне ёсьць памятны знак пра Сыракомлю і Лучыну — двух выдатных паэтаў. А мясцовы калгас носіць імя трэцяга — Аляксандра Сяргеевіча Пушкіна.

Да сказанага дадам дапушчэньне, якое магло б праясьніць біяграфію паэта. Сапраўды, ён не любіў гораду, у якім працаваў у чыгуначнай канторы. Ён любіў свой фальварак і ХІХ стагодзьдзе. Цяпер — сюжэт.

Малады чалавек сканчае інстытут у Пецярбургу і адпраўляецца ня ў родны Менск, а ў Тыфліс — працаваць на чыгуначных складах. Дома прычапіцца не далі — бацька быў пад сталым наглядам паліцыі за паўстаньне. Праз два гады Лучына часова вяртаецца ў Менск, і тут на ганку гарадзкога тэатру яго разьбівае паралюш. У Менску чалавек цягаецца на мыліцах на нялюбую працу. А як выпадаюць вольныя дні, адпраўляецца на вёску. Тут мыліцы адкідаюцца ўбок, Лучына распраўляе плечы, і перад ім разгортваецца поўная праграма здаровага жыцьця. Ён купаецца ў Нёмане, выходзіць на доўгія зацяжныя паляваньні ў навакольныя лясы, добра харчуецца. Навокал зычлівыя паспалітыя людзі, а можа быць, і тая сялянка... Пасьля ўсяго гэтага чалавек вяртаецца ў свой футарал — устае на мыліцы, надзявае акуляры і едзе ў Менск. Проціпастаўленьне выглядае цалкам праўдзіва. Гэта Менск для яго — футарал. А Мархачоўшчына — самое жыцьцё, сьвятая Літва і сьвятая Беларусь, якая натхняе яго на творчасьць.

2.

Думаючы сёньня пра творчасьць Янкі Лучыны, раптам разумееш, як за апошнія два дзесяцігодзьдзі зьмянілася Беларусь. Зусім ня тыя кантэксты. Ранейшыя ацэнкі не задавальняюць, іх цяжка зразумець. Што такое “паэт-народнік”, або “паэт-дэмакрат”, або “пясьняр народнай долі”? Словы, якія сёньня, у часы посткамунізму і Інтэрнэту, нічога ня значаць. Можа, і сама паэзія Неслухоўскага перастала прамаўляць да сучасных душаў і закранаць пачуцьці? Можа, гэта сёньня ўсяго толькі літаратурны помнік? Дэкаратыўнае словаспляценьне?

Першая мая ідэя — перачытаць творы Лучыны менавіта як жывую паэзію. Гэта значыць адшукаць у іх тыя ноты, якія б гучалі актуальна і цяпер. Найперш гэта тычыцца экзыстэнцыйных матываў. Далей — пазнавальныя дэталі і вобразы, зь якімі не аднойчы сустракаўся сам. Забягаючы наперад, заўважу, што і першае, і другое ў вершах Лучыны ёсьць. Але найперш пачытаем крытыку, і ў ёй паміж дэфініцыяў “паэта-дэмакрата” і “паэта-народніка” знойдзем адэкватныя для сёньняшняга розуму азначэньні.

Першую тлустую рысу пад творчасьцю Яна Неслухоўскага падвёў ягоны сучасьнік, рэдактар варшаўскай “Праўды” Аляксандар Сьвентахоўскі. Радкі з гэтага тэксту, прысьвечанага сьмерці паэта, яшчэ ў 60-я гады мінулага стагодзьдзя прывёў у сваёй кнізе Адам Мальдзіс:

“У Менску памёр чалавек, якога ня ведала шырокая грамадзкасьць, якога гісторыя літаратуры не ўвекавечыла на сваіх старонках, а пасьля сьмерці часопісы не прысьвяцілі яму нават дробнай нататкі. Стоячы ўдалечыні, на ўзьмежку, ён ня быў фаварытам, ня меў падтрымкі, ня стаў пестуном якога-небудзь часопісу, не здабыў сабе сяброў, якія напісалі б нэкралёг, хаця ў сваёй душы ён хаваў і талент, і запал. Ён палюбіў прыроду, прытым літоўскую прыроду, на яе ўлоньні выхаваўся і яе прывабнасьцю захапіўся. Быў ён чалавекам добрым і справядлівым, змог у сабе падтрымліваць агонь духоўнага энтузіязму, нягледзячы на фізычныя пакуты”.

Можна дапусьціць, што менавіта з гэтых паблажлівых радкоў пачалася традыцыя прыніжэньня Лучынавага таленту. Пасьля не аднойчы мы прачытаем пра недастатковую адоранасьць паэта Неслухоўскага. І заўсёды будзем адчуваць неабгрунтаванасьць гэтых ацэнак. Урэшце, дзеля чаго тады столькі ўвагі нейкаму нязначнаму эпігону? І чаму тады менавіта Лучынавы вершы сталі адпраўным пунктам для літаратуры нашаніўскае пары?

Што да невядомасьці яго для шырокай грамадзкасьці, дык з варшаўскім аўтарам можна паспрачацца. Лучына, верагодна, быў добра вядомы ў правінцыйным Менску, калі ад імя месьцічаў вітаў заежджыя тэатральныя трупы. Зрэшты, самая постаць гэтага чалавека на мыліцах, які штодня хадзіў на працу ў чыгуначную ўправу, не магла ня кідацца ў вочы менчукам.

Традыцыю прыніжэньня творчае значнасьці Лучыны працягнулі якраз нашаніўцы, у прыватнасьці, Максім Гарэцкі ў сваёй “Гісторыі беларускае літаратуры” пісаў:

“У нашай паэзіі Неслухоўскі ідзе сьледам за Багушэвічам, з каторым ён адначасна і пісаў. Уплывы Багушэвіча ясна відаць на яго творчасьці. Аднак паэзія Неслухоўскага бяднейшая; няма ў ёй той выразнасьці матываў і таго багацьця фарбаў, што ў Багушэвіча; слабейшая сацыяльная сьведамасьць і не зусім выразная сьведамасьць нацыянальна-беларуская. Быць можа, тут пашкодзіла ахвота ўславіцца ў літаратуры польскай, у каторай Неслухоўскі, аднак, неарыгінален і мала відзен, — ён толькі пераказвае там другіх, асабліва Сыракомлю. У гісторыі нашае літаратуры Неслухоўскі вызначаецца мяккасьцю паэтычных тонаў і лірычнасьцю. У слоўніку яго можна адзначыць некаторыя русізмы, прышчэпленыя, мусіць, расейскаю школаю, як: грудзь замест грудзі, кружась замест кружачыся, робячы кругі, ня даш замест не дасі (гэта ж разам і польшчына) і іншыя”.

Максім Гарэцкі ўжо адкрыта піша, што паэзія Неслухоўскага бяднейшая за паэзію Багушэвіча. І якраз у Гарэцкага пачынаюцца тыя незразумелыя сёньня вызначэньні. Што такое “слабейшая сацыяльная сьведамасьць”? І ці можа яна быць крытэрам ацэнкі паэзіі? Зрэшты, як і сьведамасьць нацыянальная. Відавочна Гарэцкі паддаўся тут моднай за савецкім часам сацыялягізацыі, якую пазьнейшай парою крытыкі назавуць вульгарнай.

Дасьледчыкі найноўшага часу пазьбягалі параўнаньня паэзіі Лучыны з творчасьцю Багушэвіча. Скажам, Уладзімер Мархель папярэднікам Неслухоўскага называе толькі Сыракомлю:

“Прадаўжаючы эстэтычныя традыцыі літаратуры Беларусі сярэдзіны ХІХ ст., ён аставаўся традыцыйным у польска- і рускамоўных творах і адначасова быў наватарам у вершах, напісаных па-беларуску, дзе ўзаемадзейнічалі рэалістычныя і рамантычныя пачаткі”.

Духоўным бацькам Неслухоўскага са спасылкай на колішніх польскіх рэцэнзэнтаў называе Сыракомлю і Адам Мальдзіс.

Што да спалучэньня рэалістычных і рамантычных пачаткаў, дык тут ёсьць пра што задумацца ў нашу эпоху постмадэрнізму. Ня так проста ў цяпершчыне вычуць гэтыя самыя рамантычныя пачаткі. Няхай сабе ў вершах, дзе многае тлумачыцца чыстай дэкаратыўнасьцю. Але як уявіць гэткі лад думак і настрой душы не ў паэзіі, а ў жыцьці? Як уявіць сабе рамантычнага чалавека сёньня? Згадваю, што за савецкім часам такіх пытаньняў і жаданьняў не ўзьнікала. Бо менавіта для савецкага часу быў уласьцівы рамантызм. Усё экзыстэнцыйнае і нэарэалістычнае ў той утопіі ўсеагульнага шчасьця было супрацьпаказанае. Прынамсі, усё гэта вытыркалася на агульным тле, зь якога пры тым ніяк не выпадалі і нават не адрозьніваліся ў агульным філязофска-псыхалягічным клімаце ані рамантызм Сыракомлі, ані рамантызм Купалы. Яшчэ дваццаць гадоў таму гэтыя вершы было цяжка датаваць паводле мэтаду. Чыстым архаізмам гучалі барочныя і клясыцыстычныя творы, а вось рамантычныя часьцяком былі нібы сёньня напісаныя. І вось прайшлі гэтыя гады, і рамантызм “здаўся”, набыў характэрнае гучаньне архаікі. Сама сабою пачалася глябальная пераацэнка каштоўнасьцяў. Калі літаратура — гэта паралельнае жыцьцё, дык рамантычная літаратура перастала быць паралельнай менавіта нашаму жыцьцю, як тое было яшчэ ня так даўно.

Сучасная энцыкляпэдычная характарыстыка ўжо не параўноўвае Неслухоўскага з Багушэвічам і ня піша пра бяднейшую творчасьць паэта. Яна карэктна сьцьвярджае, што ў творах Лучыны — вытокі беларускай філязофскай лірыкі. Але, напэўна ж, ня толькі гэта. Зьвернемся да вершаў, у якіх я абяцаў адшукаць матывы і вобразы, зразумелыя сучаснаму чалавеку, і такім чынам спраўдзіць, наколькі творчасьць паэта жывая, ці яна не састарэла. Дзеля чысьціні экспэрымэнту бяру толькі тыя творы, якія былі напісаныя па-беларуску. Польскамоўныя вершы, перакладзеныя на беларускую нашымі сучасьнікамі, — ладнейшыя, але вымагаюць многіх агаворак і дапушчэньняў. Вось твор, які мае назву “Роднай старонцы”. Услухайцеся ў гэтыя неадназначныя радкі:

Ты параскінулась лесам, балотамі,

Выдмай пясчанай, неураджайнаю,

Маці-зямліца, і умалотамі

Хлеба нам мерку ня даш звычайную.

 

А сын твой, беднаю адзет сярмягаю,

З лыка пляцёныя лапці абуўшы,

Едзе драбінамі ці калымагаю,

Конем, што цягне, як бы заснуўшы...

 

Усё ў табе бедна. Часта заплача

Мужык араты дзеля злой долі,

Цяжка працуючы. Ён жа, аднача,

З табой расстацца ня жджэ ніколі.

 

І непрыглядную хату з пажыткамі,

І поле скупое, выган бяз пашы

Мы, апрануўшыся старымі сьвіткамі,

Любім і цэнім — бо яны нашы.

 

Дасьць Бог крывавым потам аратаму

Здабрыць пясчану зямліцу здарыцца,

Быць добра сытаму, хоць не багатаму,

А дзеля празьніка чарка нам зварыцца.

 

Сонца навукі скрозь хмары цёмныя

Прагляне ясна над нашай ніваю,

І будуць жыці дзеткі патомныя

Добраю доляй — доляй шчасьліваю!..

У гэтым вершы мы, сёньняшнія паяжджане на вёску, знаходзім адэкватнае сваім пачуцьцям адлюстраваньне. Колькі сустракаецца на нашым шляху гэтых непрыглядных хатаў з пажыткамі, скупых палёў ды зарослых выганаў бяз пашы. Толькі сёньня мы тое “любім і цэнім, бо яны нашы” паўтараем з радасьцю ад таго, што на нашай зямлі сканчаецца панаваньне звыродлівай савецкай індустрыялізацыі і буйства прыроды вяртае краю ягонае сапраўднае аблічча. У Неслухоўскага ж былі іншыя прычыны выказаць гэткае пачуцьцё: “любім і цэнім, бо яны нашы”. Хоць слова “цэнім” — гэта наша слова, сучаснае, і яно лучыць нашыя пачуцьці.

Між іншым, далей у цытаваным вершы, які ў зборніку “Вязанка” ў 1903-м выдалі самыя першыя беларускія нацыяналісты, чытаем страфу, што вызначыла, магчыма, і ўсю будучыню беларускай справы й ідэі:

Сонца навукі скрозь хмары цёмныя

Прагляне ясна над нашай ніваю,

І будуць жыці дзеткі патомныя

Добраю доляй — доляй шчасьліваю!..

Хто б сёньня не падпісаўся пад гэтымі радкамі! Але я не пра тое. Сонца над “нашай ніваю”. На той час ніва — знакавае расейскае слова. Назва пецярбурскага часопісу, частае слова ў паэзіі папулярнага тады Някрасава. Няма сумневу, што менавіта з гэтага Лучынавага верша паходзіць назва галоўнай беларускай газэты “Наша Ніва”. Але, вяртаючыся да абяцанае высновы, я і адсюль вазьму толькі адно слова — наша. Разам выходзіць: цэнім наша.

Прыклад Неслухоўскага-Лучыны дае зусім нечаканую ў параўнаньні з ранейшай крытыкай трактоўку плачу беларускіх паэтаў па роднай старонцы і нараканьняў на неўмалот ды нішчыміцу. Пазьнейшыя паэты пад уплывам згаданага Някрасава сапраўды станавіліся плакальнікамі над доляй беларускага мужыка, “паэтамі-народнікамі”. Але ў Лучыны падставаў для такога сацыяльнага рыданьня не было. Ягоны плач мае зусім іншы кантэкст.

Беларускі паэт другой паловы ХІХ — пачатку ХХ стагодзьдзя быў шляхціцам. Ці то Лучына, ці то Купала. Можна сабе ўявіць атмасфэру сем’яў, у якіх яны выхоўваліся, дзе штодня гаварылася пра колішняе багацьце, скарб і гонар, пра тое, колькі дзед меў зямлі, сялянаў і маёнткаў, пра тое, як бацька страціў усё дзедава багацьце ў выніку расейскае акупацыі, пра тое, як брата за антырасейскае паўстаньне пад кіраўніцтвам Каліноўскага саслалі ў Сыбір. Дык вось: іхны плач па роднай старонцы насамрэч быў плачам па адабранай маёмасьці. Зусім не сялянскае нараканьне на сацыяльную няроўнасьць, а менавіта абурэньне беларускай арыстакратыі зьнявагаю сваёй мовы, веры і адабраньнем зямлі. Янка Неслухоўскі-Лучына — бясспрэчны клясык і галоўны выразьнік гэтага настрою.

Зямля і ніва — наша — не ў філязофскім, не ў абстрактным сэнсе, а “паводле дакумэнтаў”, паводле фамільнае памяці. Зямля, забраная ў нас незаконна і несправядліва.

Ужо наступнікі Неслухоўскага пачнуць тыражаваць той плач, і ў тыражаваньні паступова страціцца, згубіцца ягоны праўдзівы кантэкст. Словы пра беднасьць ды неўмалот стануць разумецца і пісацца ў дачыненьні да мужыка, народу менавіта з сацыяльным значэньнем. А выгадаваны далёка ад Беларусі Максім Багдановіч, не зразумеўшы рэальнага вытоку гэтых нараканьняў, усклікне: “Кінь вечны плач свой аб старонцы”. Тым самым любімы паэт нацыі выкрые праўду пра край, якім у часе кароткатэміновага прыезду быў літаральна зачараваны, і няпраўду беларускай арыстакратыі, пад якой тая арыстакратыя хавае свае патаемныя пачуцьці. Багдановіч нібы заклікае паэта-шляхціца: паглядзі, якая твая старонка прыгожая і ў сапраўднасьці багатая! Не, запярэчыў бы яму Янка Лучына, не магу я бачыць сваю бясконца любімую зямлю прыгожай ды багатай, пакуль яе топча чужацкі бот.


Новые статьи на library.by:
БЕЛОРУССКАЯ ПРОЗА:
Комментируем публикацию: © Чалавек тугі. Вытлумачэньне Янкі Лучыны

© Сяргей Дубавец () Источник: ЖУРНАЛ "ARCHE" №6 2001 ГОД

Искать похожие?

LIBRARY.BY+ЛибмонстрЯндексGoogle
подняться наверх ↑

ПАРТНЁРЫ БИБЛИОТЕКИ рекомендуем!

подняться наверх ↑

ОБРАТНО В РУБРИКУ?

БЕЛОРУССКАЯ ПРОЗА НА LIBRARY.BY

Уважаемый читатель! Подписывайтесь на LIBRARY.BY в VKновости, VKтрансляция и Одноклассниках, чтобы быстро узнавать о событиях онлайн библиотеки.