Вы здесь:
БЕЛОРУССКАЯ ЛИТЕРАТУРА
Друкар з Вялічак. 390 год з дня смерці Яна Карцана.
Друкар з Вялічак
390 год з дня смерці Яна Карцана
Ёсць на Лідчыне такая вёска Вялічкі. Адсюль, як мяркуецца, паходзіў адзін з знакамітых друкароў нашага краю Ян Карцан.
Біяграфічных звестак пра гэтага чалавека амаль не захавалася. Невядома, ў якім годзе ён нарадзіўся. Затое дакладна вядомы год смерці – 1611. І жыццёвы шлях яго можна прасачыць толькі па дайшоўшых да нашага часу выдадзеных ім кнігах.
Справе свайго жыцця Ян Карцан навучаўся ў Кракаве, які не толькі славіўся ў той час сваімі навукоўцамі, пісьменнікамі і мастакамі, але і выдат-нымі друкарамі. Доўгі час, займаючыся ўжо сваёй друкарскай справай, падтрымліваў сувязі з сябрамі-выдаўцамі з гэтага горада Мікалаем Шарфенбергерам і Якубам Сібенейхерам.
На небасхіле друкарскай справы імя нашага земляка ўпершыню з’явілася ў мястэчку Лоск (Вало-жынскі р-н), дзе ён змяніў на пасадзе выдаўца Даніеля Лянчыцкага, што працаваў у магната Яна Кішкі і выехаў у Вільню. У 1576 годзе выходзяць з так званай Замковай друкарні Яна Кішкі сачыненне Сымона Буднага “Аб артыкулах веры” і праца Цыцэрона “Аб павіннасцях”, пераложаная на польскую мову С. Кашуцкім. За час працы ў Лоску з 1576 па 1580 г.г. Карцан выпусціў сем кніг: пяць на польскай мове і дзве на лацінскай. Пасля гэтага імя Карцана сустракаецца на выданнях, што выходзяць у Вільні.
Першыя кнігі выдаўца віленскага перыяду: “Тлумачэнне малітваў” (“Wyklad na modlitwie”) С. Судровіса і “Новы запавет” (“Nowy testament”) датуюцца 1580-ым годам.
Невядома месцазнаходжанне друкарні Кар-цана ў Вільні. Актавыя кнігі паведамляюць толькі, што 31 ліпеня 1599 года ён уступіў у законнае валоданне домам па вуліцы Бернардынскай, які адкупіў у віленскага мешчаніна Захарыяша Амуратовіча. А ў акце ад 4 студзеня 1601 г. запісана, што “Ян Карчан, друкар места Віленскага” зрабіў заяву аб “продажы дома свайго на вуліцы Бернардынскай… Андрэю Беліковічу, падсудку земскаму Ашмянскаму”.
Усё справаводства ў той час, як вядома, вялося па-беларуску. І вышэйзгаданыя акты таксама напісаны па-беларуску. На адным з іх ад 4 студзеня 1601 года ёсць подпіс Карцана на польскай мове (“Ian Karczan drukarz renka wlasna”). Мяркуецца, што сам гаспадар такім асабістым подпісам напамінае сваё сапраўднае прозвішча. Бо ў дакуменце сустракаецца і Карчан, а не Карцан, як заўсёды падпісваўся выдавец.
За трыццаць год працы з 1580 г. па 1611 г. Ян Карцан выдаў 101 кнігу на польскай, лацінскай і грэчаскай мовах; у тым ліку – сачыненні антычных аўтараў – 11, на маральна-этычныя тэмы – 4, наву-кова-вучэбная літаратура – 7, па медыцыне - 3, на палітычныя тэмы – 10, апісанне вандровак - 3, календары – 3, палемічная літаратура – 9, панегірыкаў – 22, тэалагічнага характару – 21, на іншыя тэмы – 8. Для свайго часу друкарня Карцана ўяўляла сабой добра абсталяванае паліграфічнае прадпрыемства. Сярод друкарскага матэрыялу былі самыя розныя шрыфты: гоціка, анціква, курсіў, грэчаскі алфавіт, багаты набор гравіраваных ініцыялаў, арнамента-льных упрыгожванняў. Кнігі выдаваліся вельмі хутка. Сам Ян працаваў у друкарні над наборам кніг, перадаючы свой досвед і веды іншым супрацоўнікам.
Пасля смерці Яна Карцана ў 1611 годзе справа бацькі разам з друкарняй перайшла яго сыну Іосіфу. Так на тытуле кнігі П. Скаргі “Заклік да адзінай веры” можна знайсці надпіс, дзе пазначана, што кніга надрукавана ў Вільні і яе выдаў Іосіф Карцан ў 1611 годзе.
Змяніліся ў інтарэсах кірункі выдавецкай дзейнасці малодшага Карцана. Іосіф Карцан стаў католікам (бацька належаў да пратэстанскай веры), што падпарадкавала ўсю яго дзейнасць каталіцкаму касцёлу.
За перыяд з 1611 па 1620 г.г. з друкарні Карцана-сына выйшла амаль 40 выданняў.
Дзейнасць друкарні нашага славутага земляка, як у адносінах зместу выдадзеных у ёй кніг, так і ў адносінах майстэрства друку – адна з яскравых старонак у гісторыі кнігадрукарства Вялікага Княства Літоўскага.
Літаратура:
1. Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцык. дав. – Мн.: БелЭн, 1995;
2. Анушкин.А. На заре книгопечатания в Литве / Выд. “Mintis” – Вільнюс, 1970.
Комментарии:
ИНФОРМАЦИЯ ПО РЕФЕРАТУ:
СТУДЕНТАМ! Уважаемые пользователи нашей Коллекции! Мы напоминаем, что наша коллекция общедоступная. Поэтому может случиться так, что ваш одногруппник также нашел эту работу. Поэтому при использовании данного реферата будьте осторожны. Постарайтесь написать свой - оригинальный и интересный реферат или курсовую работу. Только так вы получите высокую оценку и повысите свои знания.
Если у вас возникнут затруднения - обратитесь в нашу Службу заказа рефератов. Наши опытные специалисты-профессионалы точно и в срок напишут работу любой сложности: от диссертации до реферата. Прочитав такую качественную и полностью готовую к сдаче работу (написанную на основе последних литературных источников) и поработав с ней, вы также повысите ваш образовательный уровень и сэкономите ваше драгоценное время! Ссылки на сайт нашей службы вы можете найти в левом большом меню.
ВЕБ-ИЗДАТЕЛЯМ! Копирование данной работы на другие Интернет-сайты возможно, но с разрешения администрации сайта! Если вы желаете скопировать данную информацию, пожалуйста, обратитесь к администраторам Library.by. Скорее всего, мы любезно разрешим перепечатать необходимый вам текст с маленькими условиями! Любое иное копирование информации незаконно.
Поиск по БЕЛОРУССКИМ рефератам 
