Вы здесь:
КУЛЬТУРА И ИСТОРИЯ БЕЛАРУСИ
Пра Літву
Пра краіну Літву, пра ўладарыўшага ў ёй спрытнага і крывавага ваяра Вітаўта, пра зямлю, што цяжка праехаць улетку, пра ўласьцівасьці характару народа, пра мноства абрадаў каторага грунтоўна распавёў пустэльнік Еранім Празскі. (Aeneae Sylvii historia de Europa с. XXVI. Edit. Basileae 1551. f. 417)
Літва і яе прасторы мяжуюцца з Польшчай з усходу і паўсюдна там шмат балотаў і лясоў. Вітаўт быў братам таму Ўладыславу [Ягайла], што пакінуў шанаваць [паганскіх] багоў і разам з польскім каралеўствам прыняў веру Хрыста.
У той час Вітаўт ужо меў свой тытул Вялікі і да такой ступені баяліся патрапіць да яго ў залежнасьць, што больш вырашалі падпарадкоўвацца загадам ці лезьці ў пятлю, каб ня выклікаць сердаваньне князя. Таго, хто адмовіўся выконваць загад, зашывалі ў мядзьвежую скуру і кідалі да жывога машэкі, што вырошчвалі дзеля такое нагоды, каторы жорстка разьдзіраў [чалавека] і гэта ўдзейнічала на іншых ахвяраў. Конны лучнік увесь час трымаў нацягнуты лук. Калі ён заўважаў каго, хто імкнуўся выратаваць другога, таго адразу пранізала страла. Шмат каго пазабівалі ў гэтых гульнях. Крывавы кат усім загадаў галіць бараду, каб, пэўна, была розьніца ў зьнешнасьці паміж жыхарамі і самім князем. Таму, хто не падпарадкаваўся, - і, сапраўды, літвіны лягчэй трываюць страту галавы чымсьці страту барады - не пагаліў бараду і не пастрыг галаву, пагражае сьмяротнае пакараньне, амаль калі які правінцыял пакінуў сабе адзіны валасок на галаве ці не пагаліў [бараду].
Кароль, што быў абвешчаны князем пасля Жыкгімонта, памёр1 да прыбыцьця легатаў, што ехалі, каб перадаць яму карону. Наступнік Сьвідрыгайла выгадоўваў мядзьведзіцу, што звыкла браць хлеб зь ягоных рук і часта цёгалася па лясох. Потым яна вярталася да пакоя князя і дзьверы адныя за другімі адчыняліся. Туды [да князя] зьбівалі ногі і грукалі ў дзьверы з надзеяй, што ён дапаможа, зойме [пасаду вялікая князя], а той князь з’ўляўся, каб даць ежу [мядзьведзіцы]. Тады, наважыўшыся, аб’ядналіся колькі нобіляў супраць князя і паскраблі па дзьвярох пакоя князя гэдак, як скрабла мядзьведзіца сваёй лапай. Сьвідрыгайла даў веры, што гэта мядзьведзіца, і адчыніў дзьверы. Ён быў схоплены, пранізаны і тамака хутка памёр. Пасьля таго кіраваньне краінай перайшло да Казіміра.
Да літвінаў вельмі цяжка прыехаць улетку, бо амаль усюды балоты ці цякучыя воды. Узімку мароз зацягвае балоты тоўстым лёдам. Купцы па лёдзе і снезе едуць у падарожжа. Шмат дзён на сваіх вазох вязуць правізію і розныя прысмакі. Іншага шляху няма. Напрамак вызнаюць па зорках як у моры.
Ня шмат у літвінаў гарадоў, а таксама ня частыя ў іх вёскі. Пераважна яны займаюцца здабычай зьвярыных скураў, нашае старое імя каторым зібелін і армелін (zibellinis armellinisque nomina). Карыстаньне грашыма [ім] невядомае, а сваё жытло поўняць скурамі. Танныя медзь і срэбра зьменьваюць на чысьцюткае каштоўнае золата. Высакародныя матроны маюць палюбоўнікаў з дазволу мужа, каторых клічуць вучнямі шлюбу (matrimonii auditores). Для мужчыны лічыцца брыдкім насіць футра да законнага шлюбу. Шлюб аднак скасоўваецца па ўзаемнай згодзе і зноў, і зноў пабіраюцца шлюбам. Зашмат мёду і воску, што вырабляюць дзікія пчолы ў лясох. Віно ўжываюць рэдка, а хлеб вельмі чорны. Росьцяць скаціну, якая дае шмат малака, што ўжываюць [у ежу].
Мова народу [Літвы] славянская. Яна вельмі распаўсюджаная і падзеленая на шмат гаворак.
Некаторыя з славянаў, а менавіта дальматы (Dalmatae), харваты (Croatini), карнійцы (Carni) і палякі (Poloni) трымаюцца рымскай царквы. Другія прытрымліваюцца памылак грэкаў, як баўгары (Bulgari), русіны (Rutheni) і шмат хто зь літвінаў (Lituanis). Іншыя выдумляюць асабістыя гэрэзі, як чэхі (Bohemi), маравы (Moravi) і басьнійцы (Bosnenses), з каторых вялікая частка пераняла шал маніхеяў (Manichaeorum). Іншыя паганцы да цяперашняга часу блукаюць у цемры, укленчваючы перад ідаламі, як, напрыклад, шмат хто зь літвінаў. У наш час большую частку тых [літвінаў] прывялі да Хрыста, пасьля таго як Уладыслаў [Ягайла] з таго народу прыняў польскае каралеўства.
Я ведаю, што Еранім Празскі, каторы больш за дваццаць гадоў пакутаваў у Камальдунскай пустэчы і Гэтрускіх Апенінах, вельмі дасканала ведаў Святое Пісаньне і быў вядомы чысьцюткім жыцьцём і выключным красамоўствам.
Гэта згубная атрута з усходу – гэрэзі гусітаў – пранікла ў Польшчу разам з уцякаючымі з радзімы гусітамі. Пасьля таго як пачулі выказаныя каралём Ягайлам станоўчыя словы, што евангельле Хрыста прыйдзе і да князя Вітаўта, у Літву, і што шмат людзей Вітаўта з радасьцю і даверам зьвернуцца да гаючай веры Бога Хрыста, ён [Ягайла] па запрашэньню кардынала Джуліяна сьвятога Ангела2 паехаў на сабор у Базэль, каб прыняць удзел у справе з чэхамі.
Пра гэта распавядалі шмат літвінаў, што бычылі амаль неверагодныя [рэчы]. Я паслухаў, што іншыя пра гэтае казалі - нікога я не пераконваў, але і не даваў веры. І вось закарцела мне паехаць да тых людзей і даведацца непасрэдна ад іх.
Маімі спадарожнікамі былі кашталян Мікалай, што кіраваў гаспадаркай кардынала Джуліяна, Барталамей Люцыман, вядомы архібіскуп Міланскі і Пятро Наксэтан, сакратар кардынала Фірміяні, муж паважны і вучоны. Мы сустрэліся з гэтымі людзьмі, пра якіх была гаворка, у сваёй царкве на тым баку Рэйна, ля Картуса.
Першыя зь літвінаў, да каторых я завітаў, ушаноўваюць вужакаў. Кожны галава сям’і ў сваім жытле, у куце трымае вужаку, каторай дае ежу і робіць афяры, кідачы [ахвяраў] у сена. Еранім казаў такіх [вужакаў] забіваць, сьцягваць іх на плошчу і прылюдна спальваць. Паміж іх [літвінаў] знойдзецца каторы, старэйшы за іншых, што кідаецца да агню і ня хоча, каб [агонь] зжэр [вужакаў]. Пасьля гэтага людзі разумеюць, якую сьвятыню яны ўшаноўвалі, які агонь чцілі і што лічылі за вечнае. Сьвятары ня служаць боствам, бо зьнік аб’ект [для ўшанаваньня]. Тыя паганцы мяркуюць пра грэшнае жыцьцё. Гэтай жа ночу яны, сябраваўшыя з грахом, раяцца. Зьбятэжаныя, зьбіраюцца ля агню, каб пабычыцца з сьценямі памерлых, каб запытацца ў іх ля агню і атрымаць станоўчыя адказы. Яны глядзяць, як хвалюцца [агонь], якія знакі – жыцьця альбо сьмерці – ён выкажа. Калі ў агні з’явіцца тужлівы абраз, то ён вяшчуе сьмерць, а калі наадварот - павернецца спіной. Такім чынам, яны, параіўшыся, атрымалі апошнюю волю і вызначыліся са сваімі справамі. Еранім выявіў той падман, пераканаў людзей, зьнішчыў сьвятарнае месца, раскідаўшы вогнішча, і прызвычаіў [іх] да храсьціянскіх нораваў.
Меў ён [Еранім] посьпех і сярод іншых паганцаў, што пакланяюцца сонцу і ўшаноўваюць зялезны молат - гэта выключны і рэдкі культ па сваёй велічы. Іхнія сьвятары адказваюць на пытаньні, якія вызначыў сабе гэны культ. Калісьці даўна нельга было пабачыць сонейка шмат месяцаў, бо яно было палоненае, а асілак-князь высвабадзіў яго з магутнай крэпасьці-турмы. Потым знакі задыяку далі моц сонцу, а вялізарны молат зруйнаваў турму, і вызваленнае сонейка зноў вяртаецца да людзей, дае ім сваё тленнае сьвятло. Вось такім чынам з’явіўся такі велічны культ. Еранім пасьмяўся зь іх прастэчы і растлумачыў, што гэта пустыя байкі, пераканаў, што на самой справе і сонца, і месяц, і зоркі, якія ўпрогожваюць неба, былі створаныя ўсемагутным Богам, які загадаў ім сьвяціць вечным агнём на карысьць людзям.
Напрыканцы зьвернемся да іншых паганцаў, што ўшаноўваюць сьвятарныя лясы, прасьвечаныя дэманам, і паміж іншых [паганскіх] культаў ён лічыцца годным. Пра выяўленьне гэтакіх народаў зь безліччу бостваў абвясьціла нам нашая сьвятая вера, што наказала наогул сячы такія лясы. А там, дзе няма людзей з сякерамі, няма нікога, хто б наважыўся дакрануцца зялезам да сьвятарнага дрэва. Першым лічыцца Еранім, што сьсек такое незвычайнае дрэва зь дзьвух бакоў навойстранай сякерай. У той час валка лесу была хвалюючым шматлюдным спаборніцтвам – хто пілой, хто сякерай для руйнаваньня муроў, хто простай сякерай – усе сяклі лес.
Прывялі [Ераніма] да звычайнага гаю, дзе рос стары сьвятарны дуб, шмат старэйшы за іншыя дрэвы, які быў галоўнай балваніцай і лічылася, што там жывуць магутныя [богі?]. Ён загадзя меркаваў, што некаторы час ніводзін ня будзе сячы [дрэва]. Нарэшце знаходзіцца нехта сьмялейшы за іншых, але каторы страшыўся зрабіць вар’яцкую справу – параніць [сьятарнае] дрэва, і, вырашыў памерьці разам з дрэвам, пад лямант натоўпу, велізарнай, зь дзьвух бакоў навойстранай сякера дзюбнуў сабе па галёнцы і напалову жывы паваліўся на зямлю. Усе навокал разгубленыя плачуць, вінавацяць Ераніма, жаляцца на тое, што ён параіў зруйнаваць дом бога, што ён наважыўся зялезам парушыць пакой і што цяпер тамака нікога ня будзе. Пасьля гэтага Еранім загадвае падняць параненага, што паваліўся, каб той пабачыў падман дэманаў, што ніводнаму з натоўпу няма аніякае шкоды. І ў хуткім часе, падведзены да дрэва, маючы падтрымку шматлікага натоўпу, ён руйнуе [векавыя паданьні], што вялікім цяжарам [ляжалі на людзях], і з імпэтам сякерай высякае ўвесь гай.
Шмат было ў гэнай краіне сьвятарных лясоў і маленькіх балваніцаў, да каторых Еранім бяз перапынку хадзіў і зьнішчаў, пакуль вялікая колькасьць плачучых і лямантуючых жанок не прыйшла да Вітаўта. Яны з плачам жаліліся, што былі зруйнаваныя сьвятарныя гаі і зьнішчаныя дамы багоў, дзе яны звыклі зьвяртацца да моцы боскай, каб атрымаць і дождж, і сонейка, і цяперака яны ня ведаюць, у якім месцы шукаць Бога, дом каторага яны зруйнавалі. Былі яшчэ маленькія сьвятарныя гаі, дзе яны [паганцы] прызвычаіліся ушаноўваць багоў. Еранім вельмі жадаў зьнішчыць тыя [гаі], каб выдраць з коранем бацькоўскія норавы, прышчапіць новы [хрысьціянскі] культ. Але яму ня дазволілі дабрацца да галоўных сьвятарных месцаў і культаў, ня дазволілі засьведчыць іх і распытаць пра іх [у паганцаў]. Падтрымалі і мужчыны жанок. Яны не змаглі прыняць і трываць новы культ. Яны лепш пакідалі б свае хаціны і зямлю, але не перанятую і наказаную дзядамі веру. У гэтай справе Вітаўт вырашыў сабе лепш пагрэбаваць народам і ня прымаць удзел у хваляваньнях абуранага і напужанага Хрыстом народу. Ён скасаваў свой шафунак, у якім быў наказ намесьнікам ваяводстваў дапамагаць Ераніму, загадаў яму і яго людзям з’ехаць з краіны. Вось гэтае нам пакинуў Еранім! Той, хто вагаўся і да таго ж імкнуўся падмацаваць сябе зарокам, ніколі не выказваў годнае веры і пабожнасьць адукаванага мужа важкай гаворкай.Пра якія зьмены мы даведаліся, [пра тое] распавялі. Мы не рабілі аніякае спробы, каб растлумачыць істасьць, аднак ні мы, ні людзі, што зьбіраліся, ад гэтага не адмаўляліся.
_______________________________
1 27 кастрычніка 1430 года
2 Джуліяні дэ Цэзарыні, легат кардынала на саборы ў Базэлю. Загінуў у баі ля Варны 10 лістапада 1444 года.
Пераклад зроблены з наступнага выданьня: Aeneas Sylvius. De Lituania//Scriptores rerum Prussicarum. Band 4. Leipzig. 1870. S. 237 - 239
De Lituania.
De Lituania regione, Vitoldo viro facile sanguinario in ea regnante, de soli ad transitum aestivo tempore difficultate, gentis in moribus qualitate, et quae super sacrorum diversitatibus Hieronymus Pragensis eremita denarravit (Aeneae Sylvii historia de Europa с. XXVI. Edit. Basileae 1551. f. 417).
Lituania et ipsa late patens regio Polonis ad orientem connexa est, palustris ferme omnis ac nemorosa. Vitoldus huic praefuit Vladislai frater, qui relicto Deorum cultu cum regno Poloniae Christi sacramentum accepit. Magnum Vitoldi nomen sua tempestate fuit, quem subditi adeo timuerunt, ut iussi laqueo se suspendere parere potius quam in principis indignationem incidere voluerint; detrectantes imperium insutos ursina pelle viventibus ursis, quos eam ob causam nutriebat, dilaniandos obiectavit crudelibusque aliis affecit suppliciis. Equitans arcum semper tensum gestavit. Si quem conspicatus est aliter incedere quam voluit, confestim sagitta confodit, multos quoque per ludum interemit. Sanguinarius carnifex, ut esset inter populares et ipsum principem certum faciei discrimen, radere barbam omnibus imperavit. Id ubi non successit — facilius enim cervicis quam barbae iacturam Lituani ferebant — tonsus ipse mentum et caput prodiit, capitale interminatus, si quis provincialium pilos faciei capiti suo deponeret. Rex a Sigismundo caesare Lituanorum appellatus prius obiit1 quam legati diadema ferentes se convenirent. Successor Suidrigal ursam nutrivit, quae sueta ex manibus eius panem accipere saepe in sylvas vagabatur. Redeunti usque ad thalamum principis ostia quaeque patebant. Ibi confricare ac pulsare pedibus ostium cum fames affuit consuevit, cui princeps aperiens cibum praebuit. Conspiravere nobiles aliquot adolescentes adversus principem atque ursae modum secuti sumptis armis cubiculi principalis ianuam confricavere. Credit Suidrigal ursam adesse ostiumque aperuit ibique mox ab insidiantibus confossus interiit. Provinciae deinde gubernatio ad Casimirum pervenit. Ad Lituanos aestivo tempore difficilis transilus est palustribus aquis cuncta ferme obsidentibus, hyems praebet aditum astrictis gelu lacunis. Mercatores super glaciem ac nivem iter faciunt, plurium dierum cibaria in vehiculo ferentes, nulla certa via; meatus sicut in mari syderum cursus ostendit. Rara inter Lituanos oppida neque frequentes villae. Opus apud eos praecipuae animalis pelles, quibus nostra aetas zibellinis armellinisque nomina indidit. Usus pecuniae ignotus, locum eius pelles obtinent; viliores cupri atque argenti vices implent, pro auro signato pretiosiores. Matronae nobiles publice concubinos habent permittentibus viris, quos matrimonii adiutores vocant. Viris turpe est ad legitimam coniugem pellicem adiicere. Solvuntur tamen facile matrimonia mutuo consensu et iterum atque iterum nubunt. Multum bis cerae ас mellis est, quod sylvestres in sylvis apes conficiunt. Vini rarissimus usus et panis nigerrimus. Armenta victum praebent multo lacte utentibus. Sermo gentis Schlavonicus est; latissima est enim haec lingua et in varias divisa sectas. Ex Schlavis enim alii Romanam ecclesiam sequuntur ut Dalmatae, Croatini, Carni ac Poloni. Alii Graecorum sequuntur errores ut Bulgari, Rutheni et multi ex Lituanis. Alii proprias haereses invenere ut Bohemi, Moravi et Bosnenses, quorum magna pars Manichaeorum imitatur insaniam. Alii gentili adhuc caecitate tenentur quemadmodum multi ex Lituanis idola colentes. Horum magna pars aevo nostro ad Christum converse est, postquam Vladislaus ex ea gente Poloniae regnum accepit. Novi ego Hieronymum Pragensem sacris literis apprime eruditum, vitae munditia et facundia singulari clarum, qui annos supra viginti in eremo Camalduensi in Apennino Hetrusco poenitentiam egit. Hic oriente apud Bohemos Hussitarum haeresi fugiens pestiferum virus in Poloniam transivit. Ubi acceptis literis ab Vladislao rege commendaticiis praedicaturus evangelium Christi ad Vitoldum principem in Lituaniam penetravit multosque populos Vitoldi favore fretus ad salutiferam Dei Christi fidem convertit venitque tandem ad synodum Basiliensem vocalus a Juliano sancti Angeli cardinali2, cum de rebus Bohemicis ageretur. Narravit hic multa de Lituanis quae pene incredibilia videbantur. Audiebam ego ex aliis eius dicta, nec movebar ut crederem; libuit adire hominem atque ab eius ore lata cognoscere. Comites mei fuerunt Nicolaus castellanus, qui tum cardinalis Juliani domum regebat, Bartholomeus Lutimanus, archiepiscopi Mediolanensis scriba et Petrus Noxetanus, cardinalis Firmiani secretarius, viri graves et docti. Hominem in cella sua trans Rhenum apud Carthusienses convenimus, cuius haec narratio fuit. Primi quos adii ex Lituanis serpentes colebant; paterfamilias suum quisque in angulo domus serpentem habuit, cui cibum dedit ac sacrificium fecit in foeno iacenti; hos Hieronymus iussit omnes interfici et in foro adductos publice cremari. Inter quos unus inventus est maior caeteris, quem saepe admotus ignis consumere nullo pacto valuit. Post hos gentem reperit, quae sacrum colebat ignem eumque perpetuum appellabat. Sacerdotes templi materiam ne deficeret ministrabant. Hos super vita aegrotantium amici consulebant; illi noctu ad ignem accedebant, mane vero consulentibus response dantes umbram aegroti apud ignem sacrum se vidisse aiebant, quae, cum se calefaceret, signa vel mortis vel vitae ostentasset: victurum aegrotum facies ostensa igni, contra si dorsum ostentasset, moriturum portendit; testari igitur et rebus suis consulere suadebant. Delusionem hanc esse Hieronymus ostendit, persuaso populo, delete templo ignem dissipavit, christianos mores induxit. Profectus introrsus aliam gentem reperit, quae solem colebat et malleum ferreum rarae magnitudinis singulari cultu venerabatur. Interrogati sacerdotes, quid ea sibi veneratio vellet, responderunt: olim pluribus mensibus non fuisse visum solem, quem rex potentissimus captum reclusisset in carcere munitissimae turris. Signa zodiaci deinde opem tulisse soli ingentique malleo perfregisse turrim solemque liberatum hominibus restituisse, dignum itaque veneratu instrumentum esse, quo mortales lucem recepissent. Risit eorum simplicitatem Hieronymus inanemque fabulam esse demonstravit, solem vero et lunam et Stellas creatas esse ostendit, quibus maxime Deus ornavit coelos et ad utilitatem hominum perpetuo iussit igne lucere. Postremo alios populos adiit, qui sylvas daemonibus consecratas venerabantur et inter alias unam cultu digniorem putavere. Praedicavit huic genti pluribus diebus fidei nostrae aperiens sacramenta, denique ut sylvam succideret imperavit; ubi populus cum securibus affuit, nemo erat, qui sacrum lignum ferro contingere auderet. Prior itaque Hieronymus assumpta bipenni excellentem quandam arborem detruncavit. Tum secuta multitude alacri certamine; alii serris alii dolabris alii securibus sylvam deiiciebant. Ventum erat ad medium nemoris, ubi quercum vetustissimam et ante omnes arbores religione sacram et quam potissime sedem [Deorum?] esse putabant. Percutere aliquam-diu nullus praesumpsit; postremo ut est alter altero audacior increpans quidam socios, qui lignum rem insensatam percutere formidarent, elevata bipenni magno ictu cum arborem caedere arbitraretur, tibiam suam percussit atque in terram semianimis cecidit. Attonita circum turba flere, conqueri, Hieronymum accusare, qui sacram Dei domum violari suasissel, neque jam quisquam erat, qui ferrum exercere auderet. Tum Hieronymus illusiones daemonum esse affirmans, quae deceptae plebis oculos fascinarent, surgere quern cecidisse vulneratum diximus imperavit et nulla in parte laesum ostendit et mox ad arborem adacto ferro adiuvante multitudine ingens onus cum magno fragore prostravit totumque nemus succidit. Erant in ea regione plures sylvae pari religione sacrae, ad quas dum Hieronymus amputandas pergit mulierum ingens numerus plorans atque eiulans Vitoldum adit, sacrum lucum succisum queritur et domum Dei ademptam, in qua divinam opem petere consuessent, inde pluvias inde soles obtinuisse; nescire iam quo in loco Deum quaerant, cui domicilium abstulerint; esse aliquos minores lucos, in queis Dii coli soleant, eos quoque delere Hieronymum velle, qui nova quaedam sacra introducens patrium morem extirpet; rogare igitur atque obtestari, ne maiorum religionum loca et caeremonias auferri sinat. Sequuntur et viri mulieres neс se ferre posse novum cultum asserunt, relinquere potius terram et patrios lares quam religionem a maioribus acceptam dicunt. Motus ea re Vitoldus veritusque populorum tumultum Christo potius quam sibi deesse plebem voluit. Revocatisque literis, quas praesidibus provinciarum declarat jubens parere Hieronymo, hominem ex: provincia decedere iussit. Haec nobis Hieronymus constant! vultu nihil haesitans ac per iuramentum affirmavit, dignum fidei et gravitas sermonis et doctrinae ostendit et viri religio. Nos quae accepimus immutata retulimus; veri periculum non assumimus, persuasi tamen et nos et comites ab eo recessimus.
____________________
1 1430, 27. Oct.
2 Giuliani de Cesarini, Cardinallegat auf dem Consil zu Basel, fiel in der Schlacht bei Warna 1444, 10 November.
Комментарии:
ИНФОРМАЦИЯ ПО РЕФЕРАТУ:
СТУДЕНТАМ! Уважаемые пользователи нашей Коллекции! Мы напоминаем, что наша коллекция общедоступная. Поэтому может случиться так, что ваш одногруппник также нашел эту работу. Поэтому при использовании данного реферата будьте осторожны. Постарайтесь написать свой - оригинальный и интересный реферат или курсовую работу. Только так вы получите высокую оценку и повысите свои знания.
Если у вас возникнут затруднения - обратитесь в нашу Службу заказа рефератов. Наши опытные специалисты-профессионалы точно и в срок напишут работу любой сложности: от диссертации до реферата. Прочитав такую качественную и полностью готовую к сдаче работу (написанную на основе последних литературных источников) и поработав с ней, вы также повысите ваш образовательный уровень и сэкономите ваше драгоценное время! Ссылки на сайт нашей службы вы можете найти в левом большом меню.
ВЕБ-ИЗДАТЕЛЯМ! Копирование данной работы на другие Интернет-сайты возможно, но с разрешения администрации сайта! Если вы желаете скопировать данную информацию, пожалуйста, обратитесь к администраторам Library.by. Скорее всего, мы любезно разрешим перепечатать необходимый вам текст с маленькими условиями! Любое иное копирование информации незаконно.
Поиск по БЕЛОРУССКИМ рефератам 
